Bharti Bhawan Class-10 Math Areas Related to Circles Exercise-1


                       рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-1



1. рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХा (1) рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (2) рдкрд░िрдзि рдмрддाрдПं рдЬिрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 3.5 рд╕ेрдоी рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:–
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
  22  ×3.5×3.5
  7
22×0.5×3.5=38.5
рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
  22   × 3.5
       7
2×22×0.5=22
2. рдЦाрд▓ी рд╕्рдеाрди рднрд░ें рддाрдХि рдХрдерди рд╕рдд्рдп рд╣ो—
(1) рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдкрд░िрдзि 4╧А рдоीрдЯрд░ рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा….. 2 рдоीрдЯрд░ рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдкрд░िрдзि=4╧А
2╧Аr=4╧А
r=2
(2) рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 49╧А рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕…… рд╕ेрдоी рд╣ोрдЧा| 
рдЙрдд्рддрд░:—–
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=49╧А
╧Аr2=49╧А
r2=49;      r=7
3. (i) k рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рдд рдХी рдХुрд▓ рдкрд░िрдоिрдд рдмрддाрдПं——
рдЙрдд्рддрд░:–
рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рдд рдХी рдХुрд▓ рдкрд░िрдоिрдд=(╧А+2)r
(╧А+2)k
(ii) рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдЦेрдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा рдпрджि рд╡्рдпाрд╕ 24 рд╕ेрдоी рд╣ो? 
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡्рдпाрд╕=24    рдд्рд░िрдЬ्рдпा=12
рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдЦेрдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  1  ╧Аr2
                                              2
  1   ×╧А× 12×12=╧А×6×12=72╧А
  2     
(iii) рдпрджि рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддीрдп рдХोрдгाрдоाрдпрдХ рдХा рд╡्рдпाрд╕ 14 рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЗрд╕рдХा рдкрд░िрдоाрдк рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें| рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддीрдп рдХोрдгाрдоाрдпрдХ рдХा рд╡्рдпाрд╕=14 рд╕ेрдоी
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡्рдпाрд╕=14      рдд्рд░िрдЬ्рдпा=7
рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддीрдп рдХा рдХोрдгाрдоाрдпрдХ рдХा рдкрд░िрдоाрдк=(╧А+2)r
( 22  +2)=(  22  +  14  )7=  36   ×7=36
    7                    7                 7
4.(i) рдХिрд╕ी рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 19.25 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕ рдмрддाрдПं——
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░=   1  ╧Аr2
                              2
19.25=  1   ×  22  × r2
              2        7
  1925   =   1   ×   22   ×r2
   100         2          7
100×22×r2=1925×2×7
r2=   1925×2×7   
           100×22
r2=  49  
        4
r=√  49   =   7  
         4         2
рд╡्рдпाрд╕=   7   ×2=7
            2
(ii) рдХिрд╕ी рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдкрд░िрдоाрдк   18    рдоीрдЯрд░ 
                                                         7
рд╣ो, рддो рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕ рдиिрдХाрд▓े| рдЕрд░्рдж्рдз рд╡ृрдд्рдд рдХा рдкрд░िрдоाрдк=(╧А+2)r
Answer:—
  18   = (  22   +   2  )r
   7           7          1
  18  = (  22+14  )r
   7              7
18=36r
r=  18   =   1  
     36         2
d=   1   ×2=1
       2
5. рдпрджि рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдоिрддि рдФрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХे рд╕ंрдЦ्рдпाрдд्рдордХ рдоाрди рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ो рддो рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╣ोрдЧी? (рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░ рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдХрд░ें) 
(a) 7  (b) 5  (c) 2   (d) ╧А
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдоिрддि= рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
2╧Аr=╧Аr2
r=2
6. рджो рд╕ंрдХेрдж्рд░ीрдп рд╡ृрдд्рддों рдХे рд╡्рдпाрд╕ 4 рд╕ेрдоी рддрдеा 6 рд╕ेрдоी рд╣ै|рдЙрдирдХे рдмीрдЪ рдХे рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
(a) ╧А(6-4)    (b) ╧А[(6)2-(4)2]
(c) ╧А[(3)2-(2)2      (d)╧А[(12)2-(8)2]
рдЙрдд्рддрд░:—
r1=4/2=2         r2=6/2=3
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А[(3)2-(2)2
7. рдпрджि 10 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХे рдЕंрджрд░ рд╕े 5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХा рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХाрдЯрдХрд░ рд╣рдЯा рд▓िрдпा рдЬाрдП, рддो рдмрдЪे рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╣ोрдЧा? 
(a) 25╧А   (b)50╧А   (c)75╧А  (d)10╧А
рдЙрдд्рддрд░:-
10 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
╧А(10)2=100╧А
5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
╧А(5)2=25╧А
рдмрдЪे рд╣ुрдП рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=100╧А-25╧А=75╧А 
8. рджो рд╡ृрдд्рддों рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 19 рд╕ेрдоी рдФрд░ 9 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕ рд╡ृрдд्рдд, рдЬिрд╕рдХी рдкрд░िрдзि рдЗрди рджो рд╡ृрдд्рддों рдХी рдкрд░िрдзिрдпों рдХा рдпोрдЧ рд╣ै, рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा (рд╕ेрдоी рдоें) рдХौрди рд╣ोрдЧी? (рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░ рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдХрд░ें) 
(a)   15   (b)25     (c) 28  (d) 29
Answer::—-
 рдмрдб़े рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि=рджोрдиों рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि
                   2╧АR=2╧Аr1+2╧Аr2
                   2╧АR=2╧А(r1+r2)
                        R=r1+r2
                        R=19+9=28
9. рджोрдиों рд╡ृрддों рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 8 рд╕ेрдоी рдФрд░ 6 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕ рд╡ृрдд्рдд рдЬिрд╕рдХी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЗрди рджो рд╡ृрдд्рддों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдпोрдЧ рд╣ै рдХी (рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╕ेрдоी рдоें) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╣ै? (рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░ рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдХрд░ें) 
(a) 20  (b) 10  (c) 5   (d) 15
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдмрдб़े рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рджोрдиों рд╡ृрдд्рддों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
                    ╧АR2=╧Аr2+╧Аr2
                    ╧АR2=╧А(r2+r2) 
                      R2=r2+r2
                      R2=(8)2+(6)2
                       R2=36+64=100
                        R=√100=10
10. 6 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХे рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े рдпрджि рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХोрдг 60° рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:-
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=    ¢     ╧Аr2
                                  360
  60   ×   22    ×6×6=    132    =18.85
 360        7
11. рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХा рдЕрд░्рдзрд╡्рдпाрд╕ 6 рд╕ेрдоी рддрдеा 0 рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ै| рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб AOB рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै рдХि <AOB=30° рддो рд▓рдШु рдЪाрдк AB рдХी рд▓ंрдмाрдИ рдХौрди рд╕ी рд╣ै? 
Answer:::::——
(a) ╧А   (b) 2╧А    (c)1   (d)6
(i)рд▓рдШु рдЪाрдк AB рдХी рд▓ंрдмाрдИ=      ¢      ×2╧Аr
                                     360
      30       ×2×╧А×6=╧А
     360
(ii) рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=     ¢     ×╧Аr2
                                        360
   30     ×╧А×6×6=   1080╧А   =3╧А
  360                        360


12. (i) рдпрджि рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЧुрдиी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдкुрд░ाрдиे рдФрд░ рдирдпे рд╡ृрдд्рддों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рд╣ोрдЧा? 
(a) 1:k    (b)1:k3   (c)1:k2    (d)k2:1
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
рдирдпे рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А(rk)2=╧Аr2k2
рджोрдиों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд=
        ╧Аr2          =     1     =1:k2
      ╧Аr2k2              k2
(ii) рд╡ृрдд्рддों рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдУं рдХा рдЕрдиुрдкाрдд 3:4 рд╣ै рддो рдЙрдирдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдХ्рдпा рд╣ोрдЧी? 
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2=╧А(3)2=9╧А
рджूрд╕рд░े рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2=╧А(4)2=16╧А
рдЕрдиुрдкाрдд=     9╧А     =9:16
                16╧А
(iii) рджोрдиों рд╡ृрдд्рддों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд x2:y2 рд╣ै рддो рдЙрдирдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕े рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рд╣ोंрдЧी? 
(a)x2:y2     (b)√x:√y  (c)y:x   (d)x:y
Answer:—–
 рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
x2=╧Аr2
r2=    x2    
          ╧А
 рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧АR2
y2=╧АR2
r2=     y2    
          ╧А
рдЕрдиुрдкाрдд=    r2    =     x2/╧А     
                R2            y2/╧А
            (  r   )2= (   x    )2
               R             y
   r    =   x   =x:y
   R        y
13. (i) рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдоें рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 90° рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХाрдЯ рд▓िрдпा рдЬाрдП рддो рд╡ृрдд्рдд рдФрд░ рдХрдЯे рд╣ुрдП рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा? 
рдЙрдд्рддрд░:——
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= ╧Аr2
рдХрдЯे рд╣ुрдП рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=    ¢     ╧Аr2
                                             360
    90     ╧Аr2=    1     ╧Аr2
   360                4
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд=       ╧Аr2     =  4  =4:1
                                1/4╧Аr2        1

(ii) 6 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдЪрдХ्рд░िрдХा рд╕े рджो рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдиिрдХाрд▓ рд▓िрдпे рдЧрдпे рдЬिрдирдХे рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 120° рдФрд░ 90° рд╣ै| рджोрдиों рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें—–
рдЙрдд्рддрд░:—
90° рд╡ाрд▓े рдХा рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  ¢   ╧Аr2
                                                   360
  90   ╧А×(6)3×(6)3=9╧А
 360
120° рд╡ाрд▓े рдХा рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
  12╧А    =    4     =4:3
   9╧А           3

  120    ×╧А×(8)2×(6)2=12╧А
  360
14. рдПрдХ рдкрд╣िрдпे рдХा рд╡्рдпाрд╕ 4 рдоीрдЯрд░ рд╣ै рддो 400 рдЪрдХ्рдХрд░ों рдоें рд╡рд╣ рдХिрддрдиी рджूрд░ी рддрдп рдХрд░ेрдЧा? 
(a) 1600   (b)800 (c) 1600╧А (d) 809╧А
Answer::—
d=4      r=4/2=2
рдкрд╣िрдпा рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr=2╧А×2=4╧А
рдкрд╣िрдпा 1 рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें 4╧А рдоीрдЯрд░ рджुрд░ी рддрдп рдХрд░рддी рд╣ै|
400 рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें рддрдп рдХी рдЧрдИ рджूрд░ी=400×4╧А=1600╧А
15. рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╕рдоाрди рдЪौрдб़ाрдИ рд╡ाрд▓े рд░ाрд╕्рддे рдХा рдмाрд╣рд░ी рдШेрд░ा 20╧А рдоीрдЯрд░ рддрдеा рднीрддрд░ी рдШेрд░ा 18╧А рдоीрдЯрд░
рд╣ै| рд░ाрд╕्рддे рдХी рдЪौрдб़ाрдИ рдиिрдХाрд▓े—-
рдЙрдд्рддрд░:-
рдмाрд╣рд░ी рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि= 2╧Аr
20╧А=2╧Аr
r=20╧А/2╧А=10
рднीрддрд░ी рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
18╧А=2╧Аr
r=18╧А/2╧А=9
рд░ाрд╕्рддे рдХी рдЪौрдб़ाрдИ=10-9=1
16. рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 18 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЙрд╕рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХे рдкांрдЪрд╡े рд╣िрд╕्рд╕े рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХ्рдпा рд╣ोрдЧी? 
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдиा рдХि 18 рдоीрдЯрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ x рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ै|
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2=╧А(18)2
рдоाрдиा рдХि рдкांрдЪрд╡े рд╣िрд╕्рд╕े рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=rm
╧Аr2=  1   ╧А×18×18
          5
5╧Аr2=╧А×18×18
r2=      ╧А×18×18      
             ╧А×5
r=√    18×18    =   18   
              5              √5
17. рдХिрд╕ी рдЪाрд░ाрдЧाрд╣ рдХे рдмीрдЪ рдоें рдЧрдб़े рдЦूंрдЯे рд╕े рдПрдХ рдЧाрдп 28 рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмी рд░рд╕्рд╕ी рд╕े рдмंрдзी рд╣ै| рд╡рд╣ рдХिрддрдиे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХी рдШाрд╕ рдЪрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै? 
рдЙрдд्рддрд░:-
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ =╧Аr2=  22    ×28×28=2464
                         7
18. рджो рдШрдб़िрдпों рдХी рдоिрдирдЯ рдХी рд╕ुрдИрдпां 2 рд╕ेрдоी рдФрд░ 3 рд╕ेрдоी рд▓ंрдмी рд╣ै| рдЖрдзे рдШंрдЯे рдоें рджोрдиों рд╕ुрдЗрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рддрдп рдХिрдП рдЧрдП рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдоें рдХ्рдпा рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ोрдЧा? 
рдЙрдд्рддрд░:-
рдШрдб़ी рдХे рдоिрдирдЯ рдХे рд╕ुрдИ 60 рдоिрдирдЯ рдоें 360° рдХा рдХोрдг рдмрдиाрдпेрдЧी
рдЖрдзे рдШंрдЯे рдоें  360   =180 рдХा рдХोрдг рдмрдиाрдпेрдЧी
                    2
рдЖрдзे рдШंрдЯे рдоें 2 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
   180  ╧А×(2)2=    4╧А  =2╧А
   360                    2
[рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдеीрдЯा рдмрдЯ्рдЯे рддीрди рд╕ौ рд╕ाрда рдбिрдЧ्рд░ी рдЧुрдгा рдкाрдИ рдЖрд░ рд╕्рдХ्рд╡ाрдпрд░ рд╣ोрддा рд╣ै|]
рдЖрдзे рдШंрдЯे рдоें 3 рд╕ेрдоी рд▓ंрдмी рд╕ुрдИ рд╡ाрд▓े рдШрдб़ी рдХे рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
  180   ×╧Аr2=   180   ×╧А(3)2=   9╧А    
  360                360                     2
рдЕрдиुрдкाрдд=    2╧А     =   4    =4:9
                 9╧А          9
                  2
19. рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि 22 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рдХे рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:–
рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
22=2╧Аr
22=2×  22  ×r
             7
22×7=44r
r=   154    =    7   
        44           2
рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  ╧Аr2  =  22  ×  7  ×  7  
                                 4         7        2      2
                                                    4
  77  
   2    =   77   =9.62
  4           8           
20. 12 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХी рдПрдХ рдЬीрд╡ा рд╡ृрдд्рдд рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдкрд░ 220° рдХा рдХोрдг рдмрдиाрддी рд╣ै| рд╕ंрдЧрдд рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े–╧А=3.14   √3=1.73
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╕ंрдЧрдд рд╡ृрдд्рддрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=рд▓рдШु рд╡ृрдд्рддрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
r2(╧АрдеीрдЯा –   1  sinA )
      360      2   
 (12)2(  3.14×20    –   1    sin120) 
                 360             2
144(  3.14     –   1    ×   √3   
            3             2           2
144(  314     –    1.73   
          300             4
144(  314    –    173   
          300         400
144(  1256  –   519   
               1200
144( 737 )=144× 737  =  2211 =88.44
        1200            1200        25
21. (i) рдХिрд╕ी рд╡рд▓рдп рдХी рдмाрд╣рд░ी рдФрд░ рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 20 рд╕ेрдоी рдФрд░ 15 рд╕ेрдоी рд╣ै|рд╡рд▓рдп рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А(R2-r2)=╧А[(20)2-(15)2]
╧А(400-225)=175╧А
(ii) рдХिрд╕ी рд╡рд▓рдп рдХी рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 10 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдЪौрдб़ाрдИ 5 рд╕ेрдоी рд╣ै| рд╡рд▓рдп рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд▓рдп рдХी рдмाрд╣рд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=10+5=15
рд╡рд▓рдп рдХी рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=10
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А(R2-r2)=╧А[(15)2-(10)2]
╧А(225-100)=125╧А
22. рдПрдХ рдЧोрд▓े рдЫрд▓्рд▓े рдХी рдмाрд╣рд░ी рдЧोрд▓ाрдИ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 8 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдпрджि рдЫрд▓्рд▓े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 88 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ो, рддो рдЙрд╕рдХी рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЫрд▓्рд▓े рдХे рдмाрд╣рд░ी рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
  22   ×(8)2
  7
рдЫрд▓्рд▓े рдХी рднीрддрд░ी рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
  22  r2
  7
рдЫрд▓्рд▓े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  22 ×(8)2 –  22  r2
                             7                7
             88       = 22 [(8)2-r2]
                            7
88×7=22(64-r2) 
   88 ×  7    =64-r2
    22 
28=64-r2
r2=64-28=36      r=√36=6
23. рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 3.6 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рдоें рдПрдХ рд╡ैрд╕े рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХी рдкрд░िрдоिрддि рддрдеा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े рдЬिрд╕рдХा рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 36° рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡ृрдд्рдд рдХे рдЕंрджрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा=
рдЕрдд: рдЗрд╕ рд╡ृрдд्рдд рдХे рдЕंрджрд░ 10 рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХा рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 36° рд╣ोрдЧा|
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХी рдкрд░िрдоिрддि=2╧Аr(OA+OB) 
                                 10
( 2×22×36    +   36    +   36   
    10×7×10        10         10
 396  72 =792+2520=3312=1656
 175     10          350       350     175
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдеीрдЯा    ×╧Аr2
                                  360
  36   ×  22   × 36  ×  36  
 360       7       10       10
   3564    =4.07
    875
24. 14 рд╕ेрдоी рднुрдЬा рд╡ाрд▓े рд╡рд░्рдЧ рдХे рдЪाрд░ों рдХोрдиे рд╕े рдЪाрд░ рд╕рдо рдХोрдгीрдп рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХाрдЯ рд▓िрдпे рдЬाрддे рд╣ैं| рдпрджि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХेंрдж्рд░, рд╢ीрд░्рд╖ рдкрд░ рд╣ो рдФрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡рд░्рдЧ рдХी рднुрдЬा рдХी рдЖрдзी рд╣ो рддो рдмрдЪे рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рднुрдЬा× рднुрдЬा=14×14=196
рд╡्рдпाрд╕=14        рдд्рд░िрдЬ्рдпा=14/2=7
рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2= 22   ×7×7=154
                                  7
рд╢ेрд╖ рдмрдЪे рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=196-154=42
25. 3.5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рд╕े рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 90° рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХाрдЯा рдЬाрддा рд╣ै рддो рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=r2(╧АрдеीрдЯा –  1 sinA)
                                          360      2
(3.5)2(  22×90   –   1   ×Sin90) 
              7×360       2
(3.5)2(  11    –   1  ×1) 
              14        2
(3.5)2(  11-7 
                14
  35   ×   35   ×   4    =   7   =3.5
  10        10       14        2
26. ABCDE рдПрдХ рд╕рдордкंрдЪрднुрдЬ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рднुрдЬा рдХी рд▓ंрдмाрдИ 5 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╢ीрд░्рд╖ 2 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рд╡ृрдд्рдд рдмрдиाрдПं рдЧрдпे рд╣ैं| рд╕рдордкंрдЪрднुрдЬ рдХे рднीрддрд░ рдХे рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдбों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХा рдпोрдЧ рдмрддाрдПं—–
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╕рдордкंрдЪрднुрдЬ рдХे рдЕंрдд: рдХोрдгों рдХा рдпोрдЧ=2(n-2)рд╕рдордХोрдг
=2(5-2)×90
=2×3×90=540
         r=2
рдЕрдд: рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдбों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХा рдЕрднीрд╖्рдЯ рдпोрдЧрдлрд▓=
  540   ×   22    ×2×2=  132    
  360         7                     7
27. рдХिрд╕ी рдШрдб़ी рдХी рдоिрдирдЯ рд╡ाрд▓ी рд╕ूрдИ 14 рд╕ेрдоी рд▓ंрдмी рд╣ै| 5 рдоिрдирдЯ рдХी рд╕ुрдИ рдж्рд╡ाрд░ा рддрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
60 рдоिрдирдЯ рдоें рдШрдб़ी рдХी рдоिрдирдЯ рд╡ाрд▓ी рд╕ूрдИ 360° рдХा рдХोрдг рдмрдиाрддी рд╣ै|
1 ——–         ——–     ————–     360°  
                                                          60
5  ——-       ———   ———   360  ×5 =30
                                              60
5 рдоिрдирдЯ рдоें рд╕ूрдИ рдж्рд╡ाрд░ा рддрдп рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
рдеीрдЯा   ×╧Аr2=  30   ×  22  ×14×14= 154 
360              360      7                      7
28. рдПрдХ рдЫाрддा 8 рдХрдоाрдиी рд╣ै рдЬो рдХि рд╕рдоाрди рджूрд░िрдпों рдкрд░ рд╣ै| рдЫाрддा рдХो рдЪिрдкрдЯा рд╡ृрдд्рдд рд▓ेрддे рд╣ुрдП, рдЬिрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 45 рд╕ेрдоी рд╣ै, рджो рд▓рдЧाрддाрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рдмीрдЪ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
рдЙрдд्рддрд░:——–
 рджो рд▓рдЧाрддाрд░ рдХрдоाрдиिрдпों рдХे рдмीрдЪ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
  1   ╧Аr2=  1  ×   22  ×45×45=  22275  
  8             8        7                        28
29. рдХिрд╕ी рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд╣िрдпे рдХा рд╡्рдпाрд╕ 80 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд╣िрдпा 10 рдоिрдирдЯ рдоें рдХिрддрдиा рдЪрдХ्рдХрд░ рдХाрдЯेрдЧा рдпрджि рдХाрд░ 66 рдХिрдоी/рдШंрдЯा рдХी рдЪाрд▓ рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै? 
рдЙрдд्рддрд░:—
рдкрд╣िрдпे рдХा рд╡्рдпाрд╕=80    рдд्рд░िрдЬ्рдпा=80/2=40
рд╡ृрдд्рдд рдХी рдкрд░िрдзि=2╧А× рдд्рд░िрдЬ्рдпा=2× 22 ×40
                                              7
66 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░=660000
60 рдоिрдирдЯ рдоें 6600000 рд╕ेрдоी рдХी рджूрд░ी рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै|
1    —–       ——-                 6600000    
                                                 60
10   —–     ——   6600000 ×10=1100000
                                  60
рдЕрднीрд╖्рдЯ рдЪрдХ्рдХрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा=
  1100000 ×7     =   1100000×7   =4375
     2×22×40                   1760
30. 40 рдоिрдирдЯ рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░, рддाрд▓ाрдм 5 рдоीрдЯрд░ рдЪौрдб़े рдПрдХ рдШाрд╕ рдХे рд░ाрд╕्рддे рд╕े рдШिрд░ा рд╣ै рддो рдЗрд╕ рд░ाрд╕्рддे рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-   рд╡्рдпाрд╕=40    рдд्рд░िрдЬ्рдпा=40/2=20
рддाрд▓ाрдм рдХी рдмाрд╣рд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=20+5=25
рддाрд▓ाрдм рдХी рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=20   
рд░ाрд╕्рддे рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А(25×25-20×20)
╧А(625-400) =225╧А
31. 100 рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмे рдФрд░ 36 рдоीрдЯрд░ рдЪौрдб़े рдПрдХ рдЖрдпрддрдХाрд░ рдоैрджाрди рдоें рдШाрд╕ рдЪрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдШोрдб़ा рдЫोрдб़ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпрджि рдШोрдб़ा рдоैрджाрди рдХे рдПрдХ рдХोрдиे рд╕े 14 рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмी рд░рд╕्рд╕ी рд╕े рдмांрдз рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдоैрджाрди рдХे рдХिрддрдиे рднाрдЧ рдоें рдЪрд░ рд╕рдХेрдЧा? 
рдЙрдд्рддрд░:-
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  90   ×   22   ×14×14
              360        7
                      11×7×2=154
32. 10 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХी рдПрдХ рдЬीрд╡ा рдХेрди्рдж्рд░ рдкрд░ рд╕рдордХोрдг рдмрдиाрддी рд╣ै| (1) рд╕ंрдЧрдд рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб (2) рджीрд░्рдШ рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें- ╧А=3.14
рдЙрдд्рддрд░:-
рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=r2(╧АрдеीрдЯा  –  1  sinA) 
                                           360      2
(10)2(3.14×90  –  1  sin90) 
              360          2
100( 314   –   1  ×1) 
         400       2
100( 314   –   1 
         400       2
100(   314-200) 
              400
100×   114    =  114   =28.5
            400          4
(2) рджीрд░्рдШ рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓- рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
╧А× рдд्рд░िрдЬ्рдпा× рдд्рд░िрдЬ्рдпा – 28.5
3.14×10×10 – 28.5
314-28.5=285.5


33. рдХिрд╕ी рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХेंрдж्рд░ 0 рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=5 рд╕ेрдоी рдпрджि рдЗрд╕рдХी рдПрдХ рдЬीрд╡ा AB=5√2 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
OD|AB     AD=DB= 5√2  
                                  2
рд╕рдордХोрдг рдд्рд░िрднुрдЬ AOD рдоें
OD=√(OA)2-(AD)2=√(5)2-( 5√2 )2
                                                 2
√25 –  25×2 =√25 –  50 =√ 100-50  
              4                  4            4
  50   =   5√2  
     4            2
SinA= 5√2  =5√2   ×  1   =  √2   =    √2    
              2         2         5        2       √2×√2
              5
  1   
    √2
SinA=sin45°
A=45
<AOB=2A=2×45=90
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=r2(╧АрдеीрдЯा –  1  sinA) 
                                      360     2
(5)2(╧А×90  –  1 sin90°) 
          360      2
25(  22   –   1  ×1)=25(  22   –   1 
      7×4       2                 28        2
25(  22-14  ) =25(  8  ) =  200  
                               28        28
34. 4 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХे 30 рдХोрдг рд╡ाрд▓े рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें| рдлिрд░ рд╕ंрдЧрдд рджीрд░्рдШ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╕ंрдЧрдд рджीрд░्рдШ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ – рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
╧Аr2 –   рдеीрдЯा   ×╧Аr2
            360
  22  ×4×4 –    30    ×   22   ×4×4
   7                 360        7
  352   –   10560  
   7            250
50.28-4.19=46.09

35. 21 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдоें рдПрдХ рдЪाрдк рд╡ृрдд्рдд рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдкрд░ 60° рдХा рдХोрдг рдмрдиाрддी рд╣ै рддो рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
(1) рдЪाрдк рдХी рд▓ंрдмाрдИ
(2) рдЙрд╕ рдЪाрдк рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
(3) рд╕ंрдЧрдд рдЪाрдк рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
(√3=1.73) 
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЪाрдк рдХी рд▓ंрдмाрдИ=    ¢    ×2╧Аr
                       360
    60     ×2×   22     ×21=22
   360              7
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=       ¢       ×╧Аr2
                                     360
      60    ×  22   ×21×21=231
     360        7
рд╡ृрдд्рдд рдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
(21)2(  22  ×   60    –   1    sin60) 
              7       360       2
441(  1320    –   1    ×   √3 
           2520       2          2
441(  1320     –     1.73 
          2520              4
441(  1320    –     173   
           2520          400
441(   13200-10899   
               25200
   441×2301   =   1014741   =40.27
     25200              25200 
36. рдХिрд╕ी рд╕рдордмाрд╣ु рдд्рд░िрднुрдЬ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╢ीрд░्рд╖ рдХो рдХेрди्рдж्рд░ рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдд्рд░िрднुрдЬ рдХी рднुрдЬा рдХी рдЖрдзी рд▓ंрдмाрдИ рдХो рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдоाрдирдХрд░ рдПрдХ рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдЦींрдЪा рдЬाрддा рд╣ै| рдд्рд░िрднुрдЬ рдХा рдЬो рдЕंрд╢ рд╡ृрдд्рдд рдХे рдмाрд╣рд░ рд░рд╣рддा рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े рдпрджि рд╕рдордмाрд╣ु рдд्рд░िрднुрдЬ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
(1) 17320.5 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी (╧А=3.14, √3=1.73205) 
(2) 49√3 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी (╧А=22/7  √3=1.73) 
рдЙрдд्рддрд░:—–
рд╕рдордмाрд╣ु рдд्рд░िрднुрдЬ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  √3  ×рднुुрдЬाा×рднुрдЬा
                                          4
173205.5=  1.73  ×рднुुрдЬाा×рднुрдЬा
                       4
рднुुрдЬाा×рднुрдЬा= 173205.5×4  
                            1.73
рднुुрдЬाा×рднुрдЬा=  69280000  
                          173
рднुрдЬा=√40000=200
рдд्рд░िрдЬ्рдпा=200/2=100
рдЕрднीрд╖्рдЯ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= ∆ABC рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рддीрди рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдбों рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
(17320.5 -3×(  60  ×3.14×100×100) 
                        360
17320.5 -3×   1884000  
                            360
17320.5 – 5652000
                     360
17320.5-15700=1620.5
37. PQRS рдПрдХ рд╡рд░्рдЧ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рднुрдЬा 14 рд╕ेрдоी рд╣ै| P Q R S рдХेрди्рдж्рд░ рдоाрдирдХрд░ рдЪाрд░ рд╡ृрдд्рдд рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЦींрдЪे рдЬाрддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡ृрдд्рдд рд╢ेрд╖ рддीрди рд╡ृрдд्рддों рдоें рд╕े рджो рдХो рдмाрд╣рд░ी рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рддी рд╣ै| рд╡рд░्рдЧ рдХे рдЙрд╕ рдЕंрд╢ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें рдЬो рд╡ृрдд्рддों рдХे рдмाрд╣рд░ рд░рд╣рддा рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧPQRSрдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рднुрдЬा×рднुрдЬा=14×14=196
рдЕрднीрд╖्рдЯ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╡рд░्рдЧ PQRS рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 4 рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=   ╧А    ×╧Аr2
                                        360
  90    ×   22   × 7×7
360          7
4 рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4 ×90 × 22 × 7×7
                                        360       7
=154
рд╢ेрд╖ рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=196-154=42
38. рдмрдЧрд▓ рдХे рдЪिрдд्рд░ рдоें PQRS,3.5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ 0 рдХेрди्рдж्рд░ рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХा рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рд╣ै| рдпрджि OS=2 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो (1)рдЪрддुрд░्рдеांрд╢=PQRS рдПрд╡ं рдЫाрдпांрдХिрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
ANSWER:——
рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ OPRQ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=   1  ╧АR2
                                            2
 1 × 22 ×(3.5)2=  1  ×  22 ×  7 ×  7 = 77 
 4     7                   4       7       2    2     8
OSQ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= 1 ×3.5×2=  1  ×  7=
                           2                 2            2 
рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=   77   –   7  
                                           8        2
   77-28   =    49   
      8               8
39. 4 рд╕ेрдоी рднुрдЬा рд╡ाрд▓े рд╡рд░्рдЧ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХोрдиे рд╕े 1 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХे рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдХाрдЯ рд▓िрдпे рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдПрдХ 2 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ा рд╡ृрдд्рдд рднी рдЪिрдд्рд░ рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХाрдЯ рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै| рд╡рд░्рдЧ рдХे рд╢ेрд╖ рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рднुрдЬा× рднुрдЬा=4×4=16
рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=    ¢     ╧Аr2
                                        360
  90   ×   22   ×1×1=    11   
 360        7                   14
рд╡्рдпाрд╕D=2cm,   рдд्рд░िрдЬ्рдпा r=2/2=1 cm
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2= 22 ×1×1= 22 
                                               7               7
рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╡рд░्рдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рдЪाрд░ों рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдбों рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓+ 2 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓े рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓) 
(16-(4×  11   +   22   )=(16-    44+44   
               14         7                      14
(16 –    88  ) = (  224-88  ) =  136    =9.17
            14               14             14
40. PQ рдФрд░ RS рдХ्рд░рдорд╢ः рджो рд╕ंрдХेрди्рдж्рд░ीрдп рд╡ृрдд्рддों, рдЬिрдирдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 21 рд╕ेрдоी рдФрд░ 7 рд╕ेрдоी рд╣ै рдПрд╡ं рдХेрди्рдж्рд░ 0 рд╣ै, рдХे рдЪाрдк рд╣ै| рдпрджि <POQ=30 рддो рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
рдЙрдд्рддрд░:-
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб POQ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=   ¢     ×╧Аr2
                                          360
    30     ×   22    ×21×21 =    231   
  360          7                            2
рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб ORS рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
 30   ×   22   ×7×7=  27  
360        7                 6
рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб OPQ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ – рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб ORS рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
   231  –   77   =   693 -77  =  616   =102.67
     2          6              6              6
41. 14 рд╕ेрдоी рднुрдЬा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдЕंрджрд░ рдЪाрд░ рд╡ृрдд्рдд рд╣ै рдЬैрд╕ा рдХि рдЪिрдд्рд░ рдоें рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░::—
рд╡рд░्рдЧाрдХाрд░ рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= 
рднुрдЬा× рднुрдЬा=14×14=196
рдПрдХ рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=  22   ×   7  ×   7   =   77  
                                 7         2       2         2
рдЕрднीрд╖्рдЯ рдЫाрдпांрдХिрдд рднाрдЧ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=
(196 – 4×   77 )=196-154=42
                   2
42. рджौрдб़ рдХे рдПрдХ рдЯ्рд░ैрдХ рдХा рдмाрдпाँ рдФрд░ рджाрдпां рд╕िрд░ा рдЕрд░्рдзрд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ै| рднीрддрд░ी рд╕рдоांрддрд░ рд░ेрдЦाрдУं рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░ी 60 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 106 рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмा| рдпрджि рдЯ्рд░ैрдХ 10 рдоीрдЯрд░ рдЪौрдб़ा рд╣ो рддो рдЯ्рд░ैрдХ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЯ्рд░ैрдХ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдЖрдпрддाрдХाрд░ рднाрдЧ PQRS рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ + XYWZ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ +2× рдЕрд░्рдзрд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (R=30+10=40) -2×рдЕрд░्рдзрд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓R=30
106×10+105+10+2× 1  ×  22  ×40×40-
                                    2       7
2×  1  ×  22  ×30×30
      2       7
1060+1060+  35200   –  19800  
                             7               7
2120+  15400  =2120+2200=4320
                 7

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ