рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-17
1. рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рд╣ै?
(i) 1 ╧Аr3 (ii) 4╧Аr3
3
(iii) 4 ╧Аr3 (iv) 4╧Аr2
3
Answer:— 4 ╧Аr3
3
2. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХो рднрд░ें–
рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди V=………рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा r рдЗрдХाрдИ рд╣ो|
Answer:—–
4 ╧Аr3
3
3. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХो рднрд░ें–
рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=……….рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा r рдЗрдХाрдИ рд╣ै|
Answer:—— 4╧Аr2
4. рдХिрд╕ी рдЯंрдХी рдХे рдЧोрд▓ीрдп рд╡ाрд▓्рд╡ рдХा рд╡्рдпाрд╕ 21 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рдХा (a) рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рддрдеा (b) рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
Answer:—–
рдЧोрд▓े рдХा рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
=4× 22 × 21 × 21 =66×21=1386
7 2 2
рд╡्рдпाрд╕=21cm, рдд्рд░िрдЬ्рдпा=21/2cm
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 × 21 × 21 × 21
3 7 2 2 2
=11×441=4851cm3
5. рдПрдХ рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 7 рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЗрд╕рдХा (a) рдЖрдпрддрди рдФрд░ (b) рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓िрдП|
Answer:—
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 ×7×7×7= 4312 =1437.7
3 7
рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2=4× 22 ×7×7=88×7=616
7
6. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрди рднрд░ें—
3r рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди …………… рд╣ोрддा рд╣ै|
18╧Аr3
Answer:—-18╧Аr3
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 2 ╧Аr3
3
18╧Аr3= 2 ×╧А×3r×3r×3r
3
=18╧Аr3
7. (a)рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдХрдЯोрд░े рдХा рдЖंрддрд░िрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпा 9 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рдХा рдЖंрддрд░िрдХ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
Answer:——
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдХрдЯोрд░े рдХे рдЖंрддрд░िрдХ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=2╧Аr2=2× 22 ×9×9= 3564 =509.14
7
(b)рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдХрдЯोрд░े рдХा рдЖंрддрд░िрдХ рд╡्рдпाрд╕ 20 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рдХी рдзाрд░िрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХीрдЬिрдпे|
Answer:—–
рдзाрд░िрддा= 2 ╧Аr3
3
= 2 × 22 ×10×10×10= 44000
3 7 21
рд╡्рдпाрд╕=20cm
рдд्рд░िрдЬ्рдпा=20/2=10cm
8. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрди рднрд░ें–
рдПрдХ рдЦोрдЦрд▓े рдЧोрд▓े рдХे рдмाрд╣рд░ी рд╡्рдпाрд╕ рддрдеा рднीрддрд░ी рд╡्рдпाрд╕ рдХ्рд░рдорд╢ः x рддрдеा y рд╣ै рддो рдЦोрдЦрд▓े рдЧोрд▓े рдХे рдаोрд╕ рднाрдЧ рдХा рдЖрдпрддрди= ╧А (x-y)(…..)
6
Answer:——
x2+xy+y2
рдЦोрдЦрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= ╧А (x3-y3)
6
= ╧А (x-y)(x2-xy+y2)
6
9. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрди рднрд░ें—
рдпрджि рдХिрд╕ी рджрд╡ाрдИ рдХी рдЧोрд▓ी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 0.5 рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЧोрд▓ी рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓…. рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ोрдЧा|
Answer:—-
r=0.5=1/2cm
рдЧोрд▓े рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
=4×╧А× 1 × 1
2 2
=╧А
10. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрди рднрд░ें—
(a) рдкीрддрд▓ рдХे рдмрдиे рдПрдХ рдЧोрд▓ीрдп рд╢ाрдЯ рдкुрдЯ рдХा рд╡्рдпाрд╕……….рд╕ेрдоी рд╣ोрдЧा| рдЬрдмрдХि рд╢ाрдЯ рдкुрдЯ рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 1600╧А рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै|
Answer:—-
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
1600╧А=4╧Аr2
r2=400 r=√400=20cm
d=2×20=40cm
(b)рдПрдХ рдлुрдЯрдмॉрд▓ рдоें…. рдШрди рд╕ेंрдоी рд╡ाрдпु рднрд░ी рд╣ै, рдпрджि рдЙрд╕рдХा рдЖंрддрд░िрдХ рд╡्рдпाрд╕ 24 рд╕ेрдоी рд╣ै|
Answer:—–d=24cm r=24/2=12cm
рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3= 4 ×╧А×12×12×12
3 3
=16×144╧А=2304╧А
11. рдХिрд╕ी рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдХा рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬिрддрдиा рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдЙрддрдиा рд╣ी рдШрди рд╕ेंрдоी рд╣ै, рддो рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдиिрдХाрд▓े—-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЧोрд▓े рдХा рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
=4╧Аr2= 4 ╧Аr3
3
r=3cm
12.(a) 3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдХे рдкрджाрд░्рде рд╕े 1 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдХिрддрдиी рдаोрд╕ рдЧोрд▓िрдпाँ рдмрдиाрдпी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—-
3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧А(3)3
3
1 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧А(1)3
рд╕ंрдЦ्рдпा= 4 ╧А(3)3 =27
3
4 ╧А(1)3
3
(b) 10 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХो рдЧрд▓ाрдХрд░ 1 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓ी рдХिрддрдиी рдаोрд╕ рдЧोрд▓िрдпाँ рдмрдиाрдпी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?
(i) 1 (ii) 10 (iii)100 (iv)1000 (iv)10000
Answer:—–
10рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧А(10)3
3
1 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧А(1)3
3
рд╕ंрдЦ्рдпा= 4 ╧А×10×10×10
3
4 ╧А×1×1×1
3
=1000
13.(a) рдпрджि рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рджुрдЧुрдиी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдЙрд╕рдХी рдЖрдпрддрди рдХिрддрдиा рдЧुрдгा рд╣ो рдЬाрдПрдЧा|
рдЙрдд्рддрд░:–
r=r r=2r
4 ╧Аr3= 4 ╧А×2r×2r×2r
3 3
8 рдЧुрдгा
(b)рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЖрдзी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдирдпे рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди рдХिрддрдиा рднाрдЧ рд░рд╣ рдЬाрдПрдЧा?
Answer:—
r=r r=r/2
4 ╧Аr3= 4 ╧А× r × r × r
3 3 2 2 2
= 1
8
(c)5 рд╕ेрдоी 6 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓ों рдХे рдЖрдпрддрди рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें–
Answer:—-
r=5cm r=6cm
V= 4 ╧Аr3 V= 4 ╧Аr3
3 3
= 4 ╧А×5×5×5 = 4 ╧А×6×6×6
3 3
4 ╧А×5×5×5
рдЕрдиुрдкाрдд= 3 =125=125:216
4 ╧А×6×6×6 216
3
14. рдпрджि рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рджुрдЧुрдиी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдЙрд╕рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдкрд╣рд▓े рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХिрддрдиा рдЧुрдгा рд╣ो рдЬाрдПрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:——-
r=r r=2r
4╧Аr2= 4╧А×2r×2r
4 рдЧुрдгा
15. рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 50℅ рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै| рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рдкрд░िрдгाрдо рдЧोрд▓े рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдоें рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╡ृрдж्рдзि рд╕ूрдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
r=r —–(1)
r=r+r× 50 =r+ r = 2r+r = 3r
100 2 2 2
4╧Аr2 ——(1)
4╧А×3r×3r =9╧Аr2 —–(2)
2×2
рд╡ृрдж्рдзि=9╧Аr2-4╧Аr2=5╧Аr2
4╧Аr2 рдоें рд╡ृрдж्рдзि 5╧Аr2
1 рдоें рд╡ृрдж्рдзि 5╧Аr2
4╧Аr2
100 рдоें рд╡ृрдж्рдзि 5╧Аr2 ×100=125℅
4╧Аr2
16. рдХिрд╕ी рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдаोрд╕ рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдПрд╡ं рдЖрдзाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдаोрд╕ рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
2╧Аr2=╧Аr2
рдЕрдиुрдкाрдд=2:1
17. рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдФрд░ рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рдаों рдоें рдХ्рдпा рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ै рдЬрдмрдХि рджोрдиों рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
3╧Аr2=4╧Аr2
рдЕрдиुрдкाрдд=3:4
18. (a) рдпрджि рдХिрд╕ी рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдХो рджो рдмрд░ाрдмрд░ рднाрдЧों рдоें рдХाрдЯ рджिрдпा рдЬाрдП, рддो рджोрдиों рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ों рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдпोрдЧ рджिрдП рд╣ुрдП рдЧोрд▓े рдХे рдкृрд╖्рдаों рдХा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рднाрдЧ рд╣ोрдЧा?
(i)рдб्рдпोрдв़ा (ii)рджुрдЧुрдиा
(iii)рдмрд░ाрдмрд░ (iv)рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं
Answer:—–(i)рдб्рдпोрдв़ा
рджिрдП рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=3╧Аr2
рдкрд░िрдгाрдоी рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=3╧Аr2
рджोрдиों рдХा рдпोрдЧрдлрд▓=3╧Аr2+3╧Аr2=6╧Аr2
рдЕрдд: рдкрд░िрдгाрдоी рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рджिрдП рд╣ुрдП рдаोрд╕ рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдб्рдпोрдв़ा рд╣ै|
(b) рдпрджि рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХी рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕ рджोрдиों рдЧोрд▓े рдХे рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ो рддो рдЙрд╕ рдмेрд▓рди рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рднाрдЧ рд╣ोрдЧा?
(i)рджुрдЧुрдиा (ii)рдмрд░ाрдмрд░
(Iii)рддिрдЧुрдиा (iv)рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं
Answer:—-(i)рдмрд░ाрдмрд░
h=d
h=2r
2╧Аrh=4╧Аr2
2╧Аr×2r=4╧Аr2
4╧Аr2=4╧Аr2
19. рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ рдКँрдЪाрдИ рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдЖрдпрддрди рдФрд░ рдЙрд╕ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХे рдЖрдпрддрди рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें-
Ans:—-
r=h
1 ╧Аr2h= 4 ╧Аr3
3 3
1 ╧Аr2×r= 4 ╧Аr3
3 3
1:4
20.(a)рдПрдХ рдЧोрд▓े рд╕े рдмрдб़ा рд╕े рдмрдб़ा рдШрди рдХाрдЯा рдЧрдпा рд╣ै| рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ рдШрди рдХा рд╡िрдХрд░्рдг рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें–
Answer:—–1:2
(b)рдПрдХ рдШрди рд╕े рдмрдб़ा рд╕े рдмрдб़ा рдЧोрд▓ा рдХाрдЯा рдЧрдпा рд╣ै рдпрджि рдШрди рдХी рдХोрд░ r рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд▓िрдЦिрдП|
Answer:—–
r
2
21. рдзाрддु рдХे рдПрдХ рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди 38,808 рдШрди рд╕ेंрдоी| рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕ рддрдеा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे
Answer:—-
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
38,808= 4 × 22 r3
3 7
r3= 38,808×3×7
4×22
r3=21×21×21 r=21cm
рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда=4╧Аr2
=4× 22 ×21×21
7
=88×63=5544
22. рдПрдХ рдЧोрд▓े рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда 13.86 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рддрдеा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
Answer:—–
рдЧोрд▓े рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
13.86=4× 22 ×r2
7
r2= 13.86×7
4×22
r2= 1386×7
100×4×22
r=√ 3×3×7×7
400
r= 21 =1.5 r=1/2
20
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 × 1 × 1 × 1
3 7 2 2 2
= 4851 =4.851
1000
23. рдХिрд╕ी рдаोрд╕ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди 19404 рдШрди рд╕ेंрдоी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдаोрд╕ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 2 ╧Аr3
3
19404= 2 × 22 ×r3
3 7
r3= 19404×3×7
2×22
r3=9261 r=3√9261=21cm
24. рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा r рд╣ै, рдХिрд╕ी рдШрди рдХा рдХिрдиाрд░ा a рд╣ै| рдпрджि рдЙрдирдХे рдЖрдпрддрди рд╕рдоाрди рд╣ों рддो r рдФрд░ a рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
рдШрди рдХा рдЖрдпрддрди=a3
4 ╧Аr3=a3
3
r3 = 3
a3 4╧А
( r )3= 3
a 4╧А
r =3√ 3
a 4╧А
r =( 3 )1/3
a 4╧А
25. 8 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдоें 2 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдХिрддрдиे рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
r=8cm r=2cm
4 ╧А×(8)3
рд╕ंрдЦ्рдпा= 3 = 512 =64
4 ╧А×(2)3 8
3
26. 22 рд╕ेрдоी рдХे рдШрдиाрдХाрд░ рд╕ीрд╕े рдХे рдЯुрдХрдб़े рд╕े 2 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдХिрддрдиे рдЧोрд▓े рдмрдиाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░:—
a=22cm r=2/2=1cm
рд╕ं0= (22)3 =22×22×22×3×7=2541
4 × 22 ×(1)3 4×22
3 7
27. 3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдЧोрд▓े рдХो рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ 0.2 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рддाрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рддाрд░ рдХी рд▓ंрдмाрдИ рдиिрдХाрд▓िрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—–
3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди
= 4 ╧Аr3= 4 × 22 ×3×3×3
3 3 7
0.2 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓े рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рддाрд░ рдХा рдЖрдпрддрди
=╧Аr2h= 22 × 0.2 × 0.2 ×h
7 2 2
4 × 22 ×3×3×3= 22 × 0.2 × 0.2 h
3 7 7 2 2
4 × 22 ×3×3×3= 22 × 2 × 2 h
3 7 7 20 20
h= 4×3×3×3×20×20 =3600cm=36m
2×2×3
28. рд╢ीрд╢े рдХे рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдаोрд╕ рдХी рд▓ंрдмाрдИ 11 рд╕ेрдоी, рдЪौрдб़ाрдИ 8 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдоोрдЯाрдИ 5 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕рд╕े рдПрдХ рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ी рдХिрддрдиी рдЧोрд▓िрдпाँ рдвाрд▓рдХрд░ рдмрдиाрдпी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╢ीрд╢े рдХे рдЖрдпрддाрдХाрд░ рдаोрд╕ рдХा рдЖрдпрддрди
=lbh=11×8×5=440
рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓ी рдХा рдЖрдпрддрди
= 4 ╧Аr3= 4 × 22 × 1 × 1 × 1
3 3 7 2 2 2
рд╕ंрдЦ्рдпा= 440 = 440×3×7×2×2×2 =840
4×22 4×22
3×7×2×2×2
29. рдПрдХ рд╢ंрдХु 8 рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 2 рд╕ेрдоी рд╣ै рдЗрд╕े рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рдЧोрд▓े рдХे рд░ूрдк рдоें рдвाрд▓ा рдЧрдпा рд╣ै| рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдиिрдХाрд▓े|
Answer:—
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h= 1 ╧А×2×2×8
3 3
=32╧А
3
рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
4 ╧Аr3=32╧А
3 3
r3=32 r=√32=3√8cm
30. рд╢ीрд╢े рдХे рдХिрд╕ी рдЧोрд▓े рдХो рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдЫोрдЯी рдЫोрдЯी рдЧोрд▓िрдпाँ рдмрдиाрдпी рдЧрдИ рд╣ै рдЬिрдирдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХी рдЖрдзी рд╣ै| рдЫोрдЯी рдХिрддрдиी рдЧोрд▓िрдпाँ рдмрдиेрдЧी? рд╕рднी рдЫोрдЯी рдЧोрд▓िрдпाँ рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рд╕े рдЕрдиुрдкाрдд рдоाрд▓ूрдо рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:–
рдоाрдиा рдХि рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r
рдЫोрдЯे рдЧोрд▓े=r/2
рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХी рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
рдЫोрдЯे рдЧोрд▓े рдХी рдЖрдпрддрди= 4 ╧А×( r )3
3 2
4 ╧Аr3
3 = 1 =8
рд╕ंрдЦ्рдпा= 4 ╧А( r ) 3 1
3 2 8
рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2
рдЫोрдЯे 1 рдЧोрд▓े рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧А×( r )2
2
8 рдЧोрд▓ी рдХा рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=8×4╧А×( r )2
2
=8×4╧А× r2
4
=8╧Аr2
рдЕрдиुрдкाрдд= 8╧Аr2 = 2 =2:1
4╧Аr2 1
31.(a) 6 рд╕ेрдоी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдЧोрд▓े рдоें рдПрдХ рдШрди рдЕंрддрд░िрдд рд╣ै, рддो рдШрди рдХे рдмाрд╣рд░ рдЧोрд▓े рдХे рдЕंрд╢ рдХा рдШрди рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓े–
рдЙрдд्рддрд░:—
6 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди
= 4 ╧Аr3= 4 × 22 ×6×6×6
3 3 7
=905.14285
рдШрди рдХा рд╡िрдХрд░्рдг=√3×рднुрдЬा
12=√3×рднुрдЬा
рднुрдЬा= 12 = 12
√3 1.732
=6.9284064
рдШрди рдХा рдЖрдпрддрди=a3=(6.9284064)3
рдШрди рдХे рдмाрд╣рд░ рд╕्рдеिрдд рдЧोрд▓े рдХा=322.58301
рдЖрдпрддрди=905.14285-322.58301
=572.6
(b) 7 рд╕ेрдоी рднुрдЬा рд╡ाрд▓े рдШрди рдХो рдЫीрд▓рдХрд░ рд╡ृрд╣рддрдо рдЧोрд▓ा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рддो рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди рдиिрдХाрд▓े-
(╧А=22/7)
Answer:——
рдШрди рдХी рднुрдЬा= рдЧोрд▓े рдХा рд╡्рдпाрд╕=7cm
рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=7/2cm
рд╡ृрд╣рддрдо рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 ×7×7×7= 3773 =179.6
3 7 21
32. 3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдаोрд╕ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХो рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ рдЙрд╕ी рдХे рдЖрдзाрд░ рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рдЖрдзाрд░ рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд▓ंрдм рд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ рдиिрдХाрд▓े—
Answer:—–;
рдаोрд╕ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 2 ╧Аr3
3
2 ╧А×3×3×3= 1 ╧А×3×3×h
3 3
h=6cm
33. рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ा рдФрд░ рдПрдХ рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдзाрд░ рдФрд░ рдЖрдпрддрди рджोрдиों рд╣ी рд╕рдоाрди рд╣ै рддो рдЙрдирдХी рдКंрдЪाрдЗрдпों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиिрдХाрд▓े—-
Answer:—–
рдоाрдиा рдХि рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 2 ╧Аr3
3
2 ╧Аr3= 1 ╧Аr2h
3 3
2r=h
h = 2 =2:1
r 1
34. рдкीрддрд▓ рдХे рддीрди рдЧोрд▓ों рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 3 рдоीрдЯрд░, 4 рдоीрдЯрд░ рдФрд░ 5 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЗрди рдЧोрд▓ों рдХो рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рдмрдб़ा рдЧोрд▓ा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдЗрд╕ рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдкрд░ 3 рд░ुрдкрдпे 50 рдкैрд╕े рдХी рджрд░ рд╕े рд╕ोрдиे рдХे рдкाрдиी рдЪрдв़ाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—–
r1=3m r2=4m r3=5m
4 ╧А(r1)3+ 4 ╧А(r2)3+ 4 ╧А(r3)3= 4 ╧АR3
3 3 3 3
4 ╧А(r3+r3+r3)= 4 ╧АR
3 3
(3)3+(4)3+(5)3=R3
27+64+125=R3
216=R3
R=6
рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=4╧Аr2=4× 22 ×6×6
7
= 3168 =452.57142
3 рд░ुрдкрдпे 50 рдкैрд╕े рдХी рджрд░ рд╕े рд╕ोрдиे рдХे рдкाрдиी рдЪрдв़ाрдиे
рдХा рдЦрд░्рдЪ =3.50×452.57142=1584 рд▓рдЧрднрдЧ
35. 8 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рдХी рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдХрдЯोрд░ी рдкाрдиी рд╕े рдкूрд░्рдгрддрдпा рднрд░ी рд╣ै| рдЗрд╕рдоें 4 рд╕ेंрдЯीрдоीрдЯрд░ рд╡्рдпाрд╕ рдХी рдПрдХ рдХांрдЪ рдХी рдаोрд╕ рдЧोрд▓ी рдбाрд▓ рджी рдЬाрддी рд╣ै| рдмрддाрдЗрдП рдкाрдиी рдХा рдХौрди рд╕ा рднाрдЧ рдмрд╣ рдЬाрдПрдЧा|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡्рдпाрд╕=8 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=8/2=4 рд╕ेрдоी
рд╡्рдпाрд╕=8 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=4/2=2 рд╕ेрдоी
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди=рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди
2 ╧Аr3= 4 ╧Аr3×N
3 3
N×2×4×4×4=4×2×2×2
N=1/4
36. 3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдХрдЯोрд░ी рдкाрдиी рд╕े рдкूрд░ा рднрд░ा рд╣ै| рдмрд░ाрдмрд░ рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдмेрд▓рди рдоें рдкाрдиी рдХो рдЙрдб़ेрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै| рдмेрд▓рди рдоें рдкाрдиी рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ рдмрддाрдПं—-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди =рдмेрд▓рди рдХा рдЖрдпрддрди
2 ╧Аr3=╧Аr2h
3
2 ×3×3×3=3×3h
3
h=2cm
37. рд▓ोрд╣े рдПрдХ рдаोрд╕ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдЫрдб़ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 8 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЗрд╕े рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ 6 рдмрд░ाрдмрд░ рдаोрд╕ рдЧोрд▓ीрдп рдЧेंрдж рдХे рд░ूрдк рдоें рдвाрд▓ा рдЧрдпा рд╣ै| рдЬिрдирдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдмेрд▓рди рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै| рдЫрдб़ рдХी рд▓ंрдмाрдИ рдиिрдХाрд▓िрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—–
╧Аr2h= 4 ╧Аr3
3
8×8h=6× 4 ×8×8×8
3
h=64
38. (a) рд╢ीрд╢े рдХे рдПрдХ рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдЦोрд▓ рдХो рдЬिрд╕рдХा рдмाрд╣рд░ी рд╡्рдпाрд╕ 18 рд╕ेрдоी рд╣ै, рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рдРрд╕े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдоें рдмрджрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 8 рд╕ेрдоी рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕ 12 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЦोрд▓ рдХा рднीрддрд░ी рд╡्рдпाрд╕ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоाрдиा рдХि рдЦोрд▓ рдХा рднीрддрд░ी рд╡्рдпाрд╕=d
рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=d/2
рдмाрд╣рд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=18/2=9
рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рд╢ीрд╢े рдХा рдмाрд╣рд░ी рдЖрдпрддрди
= 4 ╧Аr3= 4 ╧А(9)3
3 3
рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рд╢ीрд╢े рдХा рднीрддрд░ी рдЖрдпрддрди
= 4 ╧Аd3
3
рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХा рдЖрдпрддрди=╧Аr2h
=╧А×6×6×8=36×8╧А
рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рд╢ीрд╢े рдоें рд╕्рдеिрдд рд╢ीрд╢े рдХा рдЖрдпрддрди= рдмाрд╣рд░ी рдЖрдпрддрди- рднीрддрд░ी рдЖрдпрддрди
= 4 ╧А(9)3- 4 ╧А( d )3
3 3 2
4 ╧А{(9)3- d3 }
3 8
4 ╧А(729- d3 )
3 8
36×8╧А= 4╧А (729- d3 )
3 8
36×8×3 = 729- d3
4 8
216=729- d3
8
729-216= d3
8
513= d3
8
d3=513×8 d=3√8×513=2×8=16cm
(b) рдПрдХ рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдЫिрд▓рдХा рдзाрддु рдХा рдмрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдШрдирдд्рд╡ 4.9 рдЧ्рд░ाрдо/рд╕ेрдоी3 рд╣ै| рдпрджि рдЗрд╕рдХी рдмाрд╣рд░ी рдФрд░ рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 12 рд╕ेрдоी рдФрд░ 10 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рдЫिрд▓рдХे рдХा рд╡рдЬрди рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЧोрд▓े рдХा рдмाрд╣рд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=12cm
рднीрддрд░ी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=10cm
рдЧोрд▓े рдХा рдмाрд╣рд░ी рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3= 4 ╧А(12)3
3 3
рдЧोрд▓े рдХा рднीрддрд░ी рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3= 4 ╧А(10)3
3 3
рдЫिрд▓рдХे рдХा рдЖрдпрддрди= рдмाрд╣рд░ी рдЖрдпрддрди-рднीрддрд░ी рдЖрдпрддрди
= 4 ╧А×12×12×12- 4 ╧А×10×10×10
3 3
= 4 ╧А(1728-1000)= 4 × 22 ×728
3 3 7
88×728 = 64064 =3050.666
21 21
1 рд╕ेрдоी3 рдзाрддु рдХा рднाрд░ =4.9 g
3050.666 рдШрди рд╕ेंрдоी рдзाрддु рдХा рднाрд░
=3050.666×4.9=14948.266
= 14948.266 =14.95
1000
39. рдПрдХ рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмाрдпрд▓рд░ 2 рдоीрдЯрд░ рдКँрдЪा рд╣ै рддрдеा рдЗрд╕рдХा рд╡्рдпाрд╕ 3.5 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЗрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдврдХ्рдХрди рд╣ै| рдЗрд╕рдХे рдЖंрддрд░िрдХ рднाрдЧ (рдврдХ्рдХрди рдХे рдЖंрддрд░िрдХ рднाрдЧ рд╕рд╣िрдд) рдХा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмाрдпрд▓рд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕=3.5m
r= 3.5 h=2m
2
рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмाрдпрд▓рд░ рдХा рдЖрдпрддрди=╧Аr2h
= 22 × 3.5 × 3.5 ×2
7 2 2
= 134.75 =19.25
7
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ीрдп рдврдХ्рдХрди рдХा рдЖрдпрддрди= 2 ╧Аr3
3
= 2 × 22 × 3.5 × 3.5 × 3.5
3 7 2 2 2
= 471.625 =11.229166=11.23
42
рдврдХ्рдХрди рдХे рдЖंрддрд░िрдХ рднाрдЧ рд╕рд╣िрдд рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмाрдпрд▓рд░ рдХा рдЖрдпрддрди=11.23+19.25=30.48
40. рдПрдХ рдаोрд╕ рдРрд╕े рд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рджोрдиों рд╕िрд░े рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рд╣ै| рдпрджि рдаोрд╕ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд▓ंрдмाрдИ 108 рд╕ेрдоी рддрдеा рдЧोрд▓ीрдп рдЫोрдб़ो рдХे рд╡्рдпाрд╕ 36 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो 7 рдкैрд╕े рдк्рд░рддि рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рдХी рджрд░ рд╕े рдЗрд╕рдХे рдКрдкрд░ рд░ंрдЧ рдХрд░ाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|(╧А=3.1414 рд▓ीрдЬिрдП)
рдЙрдд्рддрд░:—
рдпрд╣ाँ рдаोрд╕ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд▓ंрдмाрдИ=108
рдЧोрд▓ीрдп рдЫोрдб़ рдХा рд╡्рдпाрд╕=36
рдд्рд░िрдЬ्рдпा=36/2=18
рд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХी рдКँрдЪाрдИ=108-181-18=72
рдмेрд▓рди рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда=2╧Аrh
=2×3.1414×18×72
рджोрдиों рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдзों рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рдаों рдХा рдпोрдЧрдлрд▓
=2╧Аr2+2╧Аr2=4╧Аr2
=4×3.1414×18×18
рдаोрд╕ рдХा рдХुрд▓ рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда
=2×3.1414×18×72+4×3.1414×18×18
=2×3.1414×18×18×6
рдаोрд╕ рдкрд░ рд░ंрдЧ рдХрд░ाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ
=2×3.1414×18×18×6× 7
100
= 85496.341 =854.96
100
41. рдПрдХ рдЦिрд▓ौрдиे рдХा рдЖрдХाрд░ рдРрд╕ा рд╣ै рдХि рдоाрдиो рдПрдХ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдкрд░ рд╢ंрдХु рдЖрд░ोрдкिрдд рд╣ै| рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 3 рд╕ेрдоी рддрдеा рдЙрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 4 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЦिрд▓ौрдиे рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ=l
l=√(4)2+(3)2=√16+9=√25=5cm
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
= 22 ×3×5
7
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=3cm
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓े рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=2╧Аr2
=2× 22 ×3×3
7
рдЦिрд▓ौрдиे рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
= 22 ×3×5+2× 22 ×3×3
7 7
= 22 (22+18)= 22 ×33= 726
7 7 7
=103.71
42. рдПрдХ рдмрд░्рддрди рдЕрдзोрдоुрдЦ рд╢ंрдХु рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ै| рдЗрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 8 рд╕ेрдоी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЪोрдЯी рдЬो рдЦुрд▓ी рд╣ुрдИ рд╣ै рдХि рдд्рд░िрдЬ्рдпा 5 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдпрд╣ рдХिрдиाрд░े рддрдХ рдкाрдиी рд╕े рднрд░ा рд╣ुрдЖ рд╣ै| рдЬрдм рд╢ीрд╢े рдХी рдЧोрд▓िрдпाँ рдЬिрд╕рдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 0.5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓ी рдЧोрд▓ी рд╣ै, рдмрд░्рддрди рдоें рдбाрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै рддो рдкाрдиी рдХा рдПрдХ рдЪौрдеाрдИ рднाрдЧ рдкाрдиी рдмрд╣ рдЬाрддा рд╣ै| рдмрд░्рддрди рдоें рдбाрд▓ी рдЧрдИ рд╢ीрд╢े рдХी рдЧोрд▓ी рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмрддाрдЗрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЕрд░्рдж्рдз рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдмрд░्рддрди рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 × 22 ×5×5×8= 22×200
3 7 7
рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЧोрд▓ी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=0.5
1 рдЧोрд▓ी рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 ×0.5×0.5×0.5
3 7
= 4 × 22 × 5 × 5 × 5 = 11
3 7 10 10 10 21
рдмрд░्рддрди рдХे рдкूрд░े рдкाрдиी рдХा рдЖрдпрддрди= 22×200
21
22×200
рдЧोрд▓ी рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा= 21 = 22×200 × 21
11 21 11
21
рдмрд░्рддрди рдоें рдбाрд▓ी рдЧрдИ рдЧोрд▓ी рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा=400/4=100
43.(a) 3 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ी рд╢ीрд╢े рдХी рдХुрдЫ рдЧोрд▓िрдпाँ рдкाрдиी рдпुрдХ्рдд рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмीрдХрд░ рдоें рдбाрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡े рдкूрд░्рдгрддः рдбूрдм рдЬाрддी рд╣ै| рдмीрдХрд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕ 12 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдпрджि рдмीрдХрд░ рдоें рдкाрдиी 2 рд╕ेрдоी рдЙрда рдЬाрдП рддो рдмीрдХрд░ рдоें рдХिрддрдиी рдЧोрд▓िрдпाँ рдбाрд▓ी рдЧрдИ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмीрдХрд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕=12cm
r=12/2=6cm
рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рдмीрдХрд░ рдХा рдЖрдпрддрди=╧Аr2h
= 22 ×6×6×2
7
рдЧोрд▓ी рдХा рд╡्рдпाрд╕=3 r=3/2
1 рдЧोрд▓ी рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
= 4 × 22 × 3 × 3 × 3
3 7 2 2 2
рдЧोрд▓ी рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
(b) 24 рд╕ेрдоी рд╡्рдпाрд╕ рдХा рдПрдХ рд╡ृрддीрдп рдмेрд▓рди рдЬрд▓ рд╕े 25 рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рднрд░ा рд╣ै| рдЗрд╕рдоें рдПрдХ рдаोрд╕ рд▓ोрд╣े рдХा рдЧोрд▓ा рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рдЬрд▓ рдХी рд╕рддрд╣ 6.75 рд╕ेрдоी рдКंрдЪा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддो рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдиिрдХाрд▓े—
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡्рдпाрд╕=24cm
рдд्рд░िрдЬ्рдпा=24/2=12cm
рдЧोрд▓े рдХो рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рдмेрд▓рди рдоें рдмрдв़े рд╣ुрдП рдЬрд▓ рдХा
рдЖрдпрддрди =╧Аr2h= 22 ×12×12×6.75
7
рдбाрд▓ी рдЧрдИ рдЧोрд▓ी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r
рдЧोрд▓ी рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3
3
22 ×12×12×6.75= 4 × 22 ×r3
7 3
22×12×12×6.75×3×7=4×22×7×r3
r3= 22×12×12×675×3×7
4×22×7×100
r3=3×3×3×3×3×3
r=3√3×3×3×3×3×3=3×3=9
44. рдПрдХ рдкाрдд्рд░ рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдЕंрдд: рдд्рд░िрдЬ्рдпा 12 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рдд्рд░िрдЬ्рдпा 12.5 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдкाрдд्рд░ рдХे рдЕंрджрд░, рдмाрд╣рд░ рдФрд░ рдХोрд░ рдХो рд░ंрдЧрдиे рдоें рдХिрддрдиा рдЦрд░्рдЪ рдЖрдпेрдЧा рдпрджि рдк्рд░рддि рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд░ंрдЧрдиे рдоें 5 рдкैрд╕ा рдЦрд░्рдЪ рд╣ुрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЕрд░्рдж्рдз рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдкाрдд्рд░ рдХे рдмाрд╣्рдп рдд्рд░िрдЬ्рдпा R=12.5cm
рдмाрд╣्рдп рднाрдЧ рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=2╧АR2
=2× 22 ×12.5×12.5
7
=2× 22 × 125 × 125 = 6875
7 10 10 7
рдкेंрдЯ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЕंрдд: рднाрдЧ рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=2╧Аr2=2× 22 ×12×12= 6336
7
рдкेंрдЯ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рднाрдЧ рдХा рдХुрд▓ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
= 6875 + 6336 = 6875+6336 = 13211
7 7 7 7
1 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рдкेंрдЯ рдХрд░ाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ 5 рдкैрд╕ा рд╣ै
13211 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рдкेंрдЯ рдХрд░ाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ
7
=5× 13211 = 66055
7 7
=9436.42
= 9436.42 =94.36
100
45. 10.5 рд╕ेрдоी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдзाрддु рдХे рдПрдХ рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдХो рдкिрдШрд▓ाрдХрд░ 3.5 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ 3.0 рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рд╡ाрд▓े рдХिрддрдиे рд╢ंрдХु рдмрдиाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=10.5=21/2cm
рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди= 4 ╧Аr3= 4 ╧А( 21 )3
3 3
рд╢ंрдХु рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r=3.5=7/2cm
рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ=h=3cm
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h= 1 ╧А( 7 )2×3
3 3 2
4 ╧А× 21 × 21 × 21
рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╢ंрдХुрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा= 3 2 2 2
1 ╧А× 7 × 7 ×3
3 2 2
= 4×21×21×21 × 2×2 =21×6=126
2×2×2 7×7×3
46. 4 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े 27 рдаोрд╕ рдЧोрд▓े рдХे рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдЖрдпрддрди рдПрдХ рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХे рдЖрдпрддрди рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै| рдмрдб़े рдЧोрд▓े рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—
4 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े 27 рдЧोрд▓े рдХा рдЖрдпрддрди
=27× 4 ╧Аr3=27× 4 ╧А×(4)3
3 3
=27× 4 ╧А×4×4×4= 4 ╧АR3
3 3
R3=3×3×3×4×4×4
R=3×4=12
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ