рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-16
1. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рднрд░ें—
(a)рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдпрддрди рдХा рдоाрди….. рд╣ोрдЧा рдЬрдмрдХि r=10 рдоीрдЯрд░ рдФрд░ h=21 рдоीрдЯрд░ рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 × 22 ×10×10×21=22×100=2200
3 7
(b)рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╕ेрдоी рдПрд╡ं рдЙрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 × 22 ×3×3×7=66
3 7
2.(a) рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдоें l=75 рд╕ेрдоी рдФрд░ r=56 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो
(i) рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда
Answer:—–
╧Аrl= 22 ×75×56=22×8×65=11440
7
(ii) h=…….
Answer:—–
h=√(l)2-(r)2=√(65)2-(56)2
=√4225-3136=√1089=33
(b) рдпрджि рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 35 рд╕ेрдоी рдФрд░ рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 37 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो
(i)рдЙрд╕рдХी рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдмрддाрдПं
Answer:—
r=√l2-h2=√(37)2-(35)2=√1369-1225
=√144=12cm
(ii)рдЙрд╕рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рд▓िрдЦें|
Answer:—
╧Аrl= 22 ×12×37= 9768
7 7
(c) рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 24 рдоीрдЯрд░ рдФрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा 7 рдоीрдЯрд░ рд╣ो рддो
(i)рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рд▓िрдЦें
Answer:—-
l=√h2+r2=√(24)2+(7)2=√576+49
=√625=25
(ii)рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
Answer:—
╧Аrl= 22 ×7×25=550
7
3.(a) рд╢ंрдХु рдХा рдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рд▓िрдЦें рдпрджि рдЙрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 3 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдКंрдЪाрдИ 4 рд╕ेрдоी рд╣ो
Answer:—-
l=√h2+r2=√(3)2+(4)2=√9+16=√25=5
рд╢ंрдХु рдХा рдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
= 22 ×3(5+3)= 22 ×3×8= 528
7 7 7
(b)рд╢ंрдХु рдХा рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдмрддाрдПं рдпрджि рдЙрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 14 рд╕ेрдоी рдФрд░ рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 15 рд╕ेрдоी рд╣ो|
Answer:—–
рд╢ंрдХु рдХा рдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
= 22 ×14(15+14)= 22 ×14×29
7 7
=22×2×29=1276
4.(a) рдпрджि рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ рдХो рдЕрдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдХी рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЖрдзी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдоूрд▓ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдпрддрди рдФрд░ рдЗрд╕ рд▓рдШु рд╡ृрдд्рдд рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдпрддрди рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рд╣ोрдЧा?
(i)1:2 (ii)2:1 (iii) 1:4 (iv) 4:1
рдЙрдд्рддрд░:—-
r=r r=r/2
h=h h=h
1 ╧Аr2h= 1 ×╧А× r × r ×h
3 3 2 2
4:1
(b) рдпрджि рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдПрд╡ं рдКंрдЪाрдИ рджोрдиों рд╣ी рджूрдиी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдирдпे рдаोрд╕ рдХे рдШрдирдлрд▓ рдПрд╡ं рдкрд╣рд▓े рдаोрд╕ рдХे рдШрдирдлрд▓ рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиीрдЪे рд▓िрдЦें рдоें рдХौрди рд╣ोрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:—
r=r r=2r
h=h h=2h
1 ╧Аr2h= 1 ╧А×2r×2r×2h
3 3
8:1
(c) 10 рдоीрдЯрд░ рдКँрдЪे рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि 44 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдПрдХ рдЕрди्рдп рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдХी рдКँрдЪाрдИ 20 рдоीрдЯрд░ рддрдеा рдкрд░िрдзि 22 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдкрд╣рд▓े рддंрдмू рддрдеा рджूрд╕рд░े рддंрдмू рдХे рдЕंрддрд░्рд╡िрд╖्рдЯ рдЖрдпрддрдиों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:—
рдкрд╣рд▓े рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
44=2× 22 ×r
7
r= 44×7 =7
2×22
рджूрд╕рд░े рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
22=2× 22 ×r
7
r= 22×7 = 7
2×22 2
рдкрд╣рд▓े рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 ╧А×(7)2×10= 1 ╧А×49×10
3 3
рджूрд╕рд░े рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 ╧А×( 7 )2×20= 1 ╧А×49×20
3 3
рдЕрдиुрдкाрдд= 1 ╧А×49×10= 1 ╧А×49×20
3 3
2:1
5.(a) рдпрджि рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рдЖрдзी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рджूрдЧूрдиी рдХрд░ рджी рдЬाрдП рддो рдоूрд▓ рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдФрд░ рдЗрд╕ рдирдпे рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рдХौрди рд╕ा рд╣ोрдЧा?
(i)1:1 (ii)1:4(iii)4:1 (iv)1:1рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоूрд▓ рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда=╧Аrl
рдирдпे рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А×2r× 1
2
=╧Аrl
рдЕрдиुрдкाрдд=╧Аrl/╧Аrl=1:1
(b) рджो рд╕рдоाрди рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдЗрдпां 5:4 рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рд╣ै, рддो рдЙрдирдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ों рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рд▓िрдЦें–
Answer:—-
рдоूрд▓ рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда=╧Аr×5=5╧Аr
рдирдпे рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧А×r×4=4╧Аr
рдЕрдиुрдкाрдд=5╧Аr/4╧Аr=5:4
6. рд╕рдоाрди рдЖрдзाрд░ рдФрд░ рд╕рдоाрди рдКंрдЪाрдИ рдХे рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдФрд░ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдпрддрдиों рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:—
рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХा рдЖрдпрддрди=╧Аr2h
рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
рдЕрдиुрдкाрдд=╧Аr2h= 1 ╧Аr2h=3:1
3
7. a рд╕ेंрдЯीрдоीрдЯрд░ рдХिрдиाрд░े рд╡ाрд▓े рдШрди рдХा рдЖрдпрддрди рдФрд░ a рд╕ेрдоी рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдПрд╡ं a рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рд╡ाрд▓े рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдпрддрди рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:—
рдШрди рдХा рдЖрдпрддрди=(рднुрдЬा)3=a3
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аa3
3
рдЕрдиुрдкाрдд= a3 = 1 = 3 =3:╧А
1 ╧Аa3 ╧А ╧А
3 3
8. рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 13 рдоी рдФрд░ рдКंрдЪाрдИ 12 рдоी рд╣ो рддो рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдиिрдХाрд▓िрдП-
рдЙрдд्рддрд░:-
r=√l2-h2=√(13)2-(12)2
=√169-144=√25=5cm
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 ×╧А×5×5×12=100╧А
3
9. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рднुрдЬा (рддिрд░рдЫी рдКंрдЪाрдИ) 10 рдоीрдЯрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 8 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЗрд╕рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—
r=√l2-h2=√(10)2-(8)2=√100-64
√36=6m
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
= 22 ×6×10= 1320
7 7
10. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 10 рд╕ेрдоी рдФрд░ рддिрд░рдЫी рдКंрдЪाрдИ 15 рд╕ेрдоी рд╣ै| рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди рддрдеा рдХुрд▓ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
рдЙрдд्рддрд░:—
h=√l2-r2=√(15)2-(10)2=√225-100
=√125=11.18
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 × 22 ×10×10×11.18
3 7
1 × 22 ×10×10× 1118
3 7 100
22×1118 = 24596 =1171.3
21 21
рд╢ंрдХु рдХे рдХुрд▓ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
22 ×10(15+10)= 22 ×10×25
7 7
5500 =785.71
7
11. рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 84 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 35 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рд╢ंрдХु рдХी рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:–
рддिрд░рдЫी рдКंрдЪाрдИ=l=√h2+r2=√(84)2+(35)2
=√7056+1225=√8281=91
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
22 ×35×91=22×35×13=10010
7
12. рдЙрд╕ рд╢ंрдХु рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे рдЬिрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 4 рд╕ेрдоी рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 3 рд╕ेрдоी рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:—
рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ l=√h2+r2
=(4)2+(3)2=√16+9=√25=5cm
рд╢ंрдХु рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
╧А×3×(5+3)=╧А×3×8=24╧А
13. рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 7 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЗрд╕рдХी рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 440 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рдЗрд╕рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдиिрдХाрд▓े|
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
440= 22 ×r×7
7
r= 440×7 =20
22×7
14. рдПрдХ рд╢ंрдХु рдХी рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 396 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 36╧А рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ै рддो рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рдиिрдХाрд▓े
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
36╧А=╧Аr2
r2=36╧А/╧А=36 r=√36=6cm
рд╢ंрдХु рдХी рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
396= 22 ×6×l
7
l= 396×7 =21m
22×6
15. 11.3 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда 355 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕ рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рдХ्рдпा рд╣ै? рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि рднी рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
(╧А= 355 рдоाрдиिрдпे)
113
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ =╧Аrl
355= 355 × 113 ×l
113 10
l= 355×113×10 =10
355×113
рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
=2× 355 × 113 =71
113 10
16. рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╕рддрд╣ 22 рд╡рд░्рдЧ рдбेрд╕ी рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдЙрд╕рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рдЙрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХी рдЫ: рдЧुрдиी рд╣ै| рдЙрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдиा рдХि рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=x
рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ=6×x=6x
рд╢ंрдХु рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
22= 22 ×x(6x+x)
7
22= 22 ×x×7x
7
22×2=22
x2=22/22=1
x=√1=1 r=1 d=1×2=2 D
17. рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 26 рд╕ेрдоी рдФрд░ рд╡рдХ्рд░ рд╕рддрд╣ 260╧А рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै рддो рд╢ंрдХु рдХा рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
260╧А=╧Аr×26
r=260╧А/26╧А=10
рд╢ंрдХु рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr(l+r)
╧А×10(26+10)=╧А×10×36=360╧А
18. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 78.5 рд╡рд░्рдЧ рд╕ेрдоी рд╣ै| рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 12 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдФрд░ рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे| (╧А=3.14)
рдЙрдд्рддрд░:–
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдХाрд░ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै|
78.5=╧Аr2
78.5=3.14×r2
r2= 78.5 =25
3.14
r=√25=5cm
l=√h2+r2=√(12)2+(5)2
=√144+25=√169=13
рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда=╧Аrl=3.14×5×13=204.1
рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 ×3.14×5×5×12
3
3.14×5×5×4=314 cm3
19. рдПрдХ рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди 462 рдШрди рдоीрдЯрд░ рд╣ै рдФрд░ рдКंрдЪाрдИ 9 рдоीрдЯрд░ рд╣ै, рддो рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि рдПрд╡ं рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рд▓िрдЦें—-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
462= 1 × 22 r2×9
3 7
r2= 462×3×7
22×9
r=2=49
r=√49=7cm
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
=2× 22 ×7=44
7
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2
= 22 ×7×7=154
7
20. рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ें рдпрджि рдЗрд╕рдХा рдЖрдпрддрди 88 рдШрди рдоीрдЯрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि 4╧А рдоीрдЯрд░ рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:–
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
88= 1 × 22 ×2×2×h
3 7
h= 88×3×7 =21m
22×2×2
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै|
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
4╧А=2╧Аr
r=4╧А/2╧А=2
21. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 24 рд╕ेрдоी рд╣ै рдФрд░ рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 550 рд╕ेрдоी2 рд╣ै| рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди рдиिрдХाрд▓े рдЬрдмрдХि рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 25 рд╕ेрдоी рд╣ै|(╧А=22/7)
рдЙрдд्рддрд░:—-
h=24cm, l=25cm
r=√l2-h2=√(25)2-(24)2=√625-576
=√49=7cm
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 × 22 ×7×7×24
3 7
=22×7×8=1232
22. рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдХैрдирд╡ाрд╕ рдХे рддंрдмू рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рд╡्рдпाрд╕ 12 рдоीрдЯрд░ рдПрд╡ं рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ 7 рдоीрдЯрд░ рд╣ै рддो рдЙрд╕ рддंрдмू рдоें рдХिрддрдиा рдХैрдирд╡ाрд╕ рд▓рдЧेрдЧा?
рдЙрдд्рддрд░:-;;
рд╡्рдпाрд╕=12 рдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=12/2=6 рдоीрдЯрд░
рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ l =7 рдоीрдЯрд░
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
22 ×6×7=132
7
рддंрдмू рдоें рд▓рдЧे рдХैрдирд╡ाрд╕ =132 рд╕ेрдоी2
23. рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХा рдЖрдпрддрди 9856 рдШрди рдоीрдЯрд░ рддрдеा рдлрд░्рд╢ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ 616 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╣ो рддो рд▓рдЧे рдХрдкрдб़े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдмрддाрдЗрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै|
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдЖрдзाрд░ рд╡ाрд▓े рдбेрд░े рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=╧Аr2
616=╧Аr2
616= 22 r2
7
r2= 616×7
22
r2=196
r=√196=14m
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
9856= 1 × 22 ×14×14×h
3 7
h= 9856×3×7 =16×3=48
22×14×14
рдбेрд░े рдоें рд▓рдЧे рдХрдкрдб़े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдХैрдирд╡ाрд╕ рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ =╧Аrl
l=√h2+r2 = 22 ×14×50
=√(48)2+(14)2 7
=√2304+196 =22×2×50
=√2500 =2200cm2
=50m
24. рдХिрд╕ी рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рддंрдмू рдоें 5 рд╡्рдпрдХ्рддि рд░рд╣рддे рд╣ैं| рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдкрд░ 16 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рд╕्рдеाрди рдФрд░ рд╕ांрд╕ рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП 100 рдШрди рдоीрдЯрд░ рд╡ाрдпु рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै, рддो рддंрдмू рдХी рдКँрдЪाрдИ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
рдЙрдд्рддрд░:—–
рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП 16 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ рдЬрдЧрд╣ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै|
5 рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЬрдЧрд╣=16×5=80 рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░
рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП 100 рдШрди рдоीрдЯрд░ рд╡ाрдпु рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै|
5 рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡ाрдпु рдХी рдоाрдд्рд░ा=100×5=500 рдШрди рдоीрдЯрд░
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै|
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХे рдЖрдзाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аr2=80
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдбेрд░े рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
500= 1 ×80×h
3
h= 500×3 = 75 =18.75
80 4
25. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ рдКंрдЪाрдИ рдХा рдЕрдиुрдкाрдд 5:12 рд╣ै| рдпрджि рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди 314 рдШрди рдоीрдЯрд░ рд╣ो, рддो рдЙрд╕рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рддрдеा рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|(╧А=3.14 рд▓े)
рдЙрдд्рддрд░:–:-
рдоाрдиा рдХि рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╢ंрдХु рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r
рдКंрдЪाрдИ=h
r:h=5:12
r = 5
h 12
h= 12r
5
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
314= 1 ×3.14×r2× 12r
3 5
r3= 314×3×5
3.14×12
r3=3√5×5×5=5m
h= 12r = 12×5 =12
5 5
l=√h2+r2=√(12)2+(5)2=√144+25
=√169=13m
26. рдПрдХ рд╕рдордХोрдг рдд्рд░िрднुрдЬ рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рднुрдЬाрдПँ 3 рд╕ेрдоी рдФрд░ 4 рд╕ेрдоी рд▓рдо्рдмी рд╣ै| рдЗрд╕ рдд्рд░िрднुрдЬ рдХो рд╕ेрдоी рд╡ाрд▓ी рднुрдЬा рдкрд░ рдЪрдХ्рдХрд░ рджेрдиे рд╕े рдЬो рд╢ंрдХु рдмрдиेрдЧा рдЙрд╕рдХा рдЖрдпрддрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
4 рд╕ेрдоी рднुрдЬा рд╡ाрд▓े рдд्рд░िрднुрдЬ рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдЪрдХ्рдХрд░ рд▓рдЧाрдиे рд╕े рдЬो рд╢ंрдХु рдмрдиेрдЧा рдЙрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=3 рд╕ेрдоी рддрдеा рдКंрдЪाрдИ=4 рд╕ेрдоी рд╣ोрдЧा|
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ×
27. 12 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХे рдПрдХ рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХो рдоोрдб़рдХрд░ рдПрдХ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдХाрд░ рдХा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдпрджि рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХा рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдХोрдг 120° рд╣ो рддो рд╢ंрдХु рдХी рдзाрд░िрддा рдиिрдХाрд▓े|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡ृрдд्рдд рдоें рдд्рд░िрдЬ्рдпрдЦंрдб рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा n= 360 = 360
¢ 120
=3
AB=рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдЖрдзाрд░ рд╡ाрд▓े рд╢ंрдХु рдХी рдкрд░िрдзि
n
=2╧Аr = 2×╧А×12 =8╧А
3 3
рдоाрдиा рдХि рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=r
рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдкрд░िрдзि=2╧Аr
8╧А=2╧Аr
r= 8╧А =4
2╧А
рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ h =√l2-r2
=√(12)2-(4)2=√144-16=√128=√64×2
=8√2 cm
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
1 × 22 ×4×4×8√2
3 7
= 22×128×√2 = 22×128×1.414
21 21
[√2=1.414]
= 3971924 =189.6
21
28. рдПрдХ рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рдаीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рдаीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХा рджुрдЧुрдиा рд╣ै| рдлिрд░ рдкрд╣рд▓े рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рджूрд╕рд░े рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ рдХी рдЖрдзी рд╣ै рджोрдиों рд╢ंрдХु рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдУं рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:–
рдкрд╣рд▓े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХे рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
рдоाрдиा рдХि рдкрд╣рд▓े рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ l
рджूрд╕рд░े рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░्рдпрдХ рдКंрдЪाрдИ l/2
рджूрд╕рд░े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=╧А×r× l = ╧Аrl
2 2
2•╧Аrl= ╧Аrl
2
рдд्рд░िрдЬ्рдпाрдУं рдХा рдЕрдиुрдкाрдд= 2╧Аrl = 2
╧Аrl 1
2 2
= 2 ×2= 4 =4:1
1
29. рдХिрд╕ी рд╢ंрдХु рдХी рдКँрдЪाрдИ 14 рд╕ेрдоी рд╣ै рдПрд╡ं рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा 6 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЖрдзाрд░ рд╕े 7 рд╕ेрдоी рдХी рдКँрдЪाрдИ рд╕े рдЕрдХ्рд╖ рдХे рд▓ंрдмрд╡рдд् рд╕рдорддрд▓ рд╕े рдХाрдЯрдХрд░ рд╢ंрдХु рдХे рджो рднाрдЧ рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╣ैं| рддो рдиीрдЪे рд╡ाрд▓े рднाрдЧ рдХा рдЖрдпрддрди
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдиा рдХि рдХрдЯे рд╣ुрдП рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдзाрд░ рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=r рд╕ेрдоी , рдКँрдЪाрдИ=AO-AP=14-7=7CM
∆OPQ рддрдеा ∆OAB рд╕рдорд░ूрдк
PQ = PO
AB OA
PQ = 7
6 14
PQ = 1
6 2
2PQ=6
PQ=6/2=3
рдЫोрдЯे рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ×╧А×3×3×7
3
=21╧А
рдмрдб़े рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ×╧А×6×6×14
3
=168╧А
рдиीрдЪे рд╡ाрд▓े рднाрдЧ рдХा рдЖрдпрддрди= рдмрдб़े рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди- рдЫोрдЯे рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди
=168╧А-21╧А=147╧А
= 147 × 22 =462
7
30. рдПрдХ рд╕рдордХोрдг рдд्рд░िрднुрдЬ рдХी рд╕рдордХोрдг рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рднुрдЬाрдПँ 3 рд╕ेрдоी рддрдеा 4 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЙрд╕े рдХрд░्рдг рдХे рдкрд░िрдд: рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШुрдоा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै| рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдмрдиे рд╣ुрдП рджुрд╣рд░े рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдаोрд╕ рдХा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
ANSWER:——
рдоाрдиा рдХि ANC рд╕рдордХोрдг ∆ рд╣ै
√B=90°
ABC=4 рд╕ेрдоी рддрдеा BC=3 рд╕ेрдоी
рдХрд░्рдг AC рдХे рдкрд░िрдд:
ABC,
AC=√(AB)2+(BC)2=√(4)2+(3)2
=√16+9=√25=5cm
ar ∆ABC= 1 ×b×h
2
1 ×AC×OB= 1 ×5×OB
2 2
ar ABC= 1 ×3×4=6
2
1 ×5×OB=6
2
5×OB=6×2=12
OB= 12
5
рд╢ंрдХु ABD рдХा рдЖрдпрддрди
= 1 ╧А×OB×OA
3
= 1 ╧А( 12 )2×OA
3 5
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди
= 1 ╧А(OB)2×OC
3
= 1 ╧А( 12 )2×OC
3 5
рдкूрд░े рдиिрд░्рдоिрдд рдаोрд╕ рдЖрдХृрддि рдХा рдЖрдпрддрди
=рд╢ंрдХु ABD рдХा рдЖрдпрддрди + рд╢ंрдХु BCD рдХा рдЖрдпрддрди
= 1 ╧А×( 12 )2×OA+ 1 ╧А×( 12 )2×OC
3 5 3 5
= 1 ╧А( 12 )2{OA+OC}
3 5
= 1 ╧А× 12 × 12 ×5= 1 × 22 × 12 ×12
3 5 5 3 7 5
= 1056
35
31. рдЙрд╕ рдмрдб़े рд╕े рдмрдб़े рд▓ंрдмрд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे рдЬो рдЙрд╕ рдШрди рдоें рд╕े рдХाрдЯा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХिрдиाрд░े рдХी рд▓ंрдмाрдИ 28 рд╕ेрдоी рд╣ै|
ANSWER:—-
рд╢ंрдХु рдХा рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 × 22 × 28 × 28 ×28
3 7 2 2
= 11×28×28×2 = 17248 ÷5749.33
3 3
32. 8 рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рдФрд░ 6 рд╕ेрдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рд╡ाрд▓े рдПрдХ рдаोрд╕ рдмेрд▓рди рд╕े 8 рд╕ेрдоी рдКंрдЪाрдИ рдФрд░ рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा 6 рд╕ेрдоी рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдЫेрдж рдХाрдЯ рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддो рдмрдЪे рд╣ुрдП рдаोрд╕ рдХा рдЖрдпрддрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
Answer:—–
рдмेрд▓рди рдХा рдЖрдпрддрди=╧Аr2h
=╧А×6×6×8=288╧А
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рдЫेрдж рдЖрдпрддрди= 1 ╧Аr2h
3
= 1 ╧А×6×6×8= 1 ╧А×36×8=96╧А
3 3
рдмрдЪे рд╣ुрдП рдаोрд╕ рдХा рдЖрдпрддрди=288╧А-96╧А=192╧А
33. рдПрдХ рд╕рдордХोрдг ∆ рдХो рдЬिрд╕рдХी рд╕рдордХोрдг рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рднुрдЬाрдПँ 5 рд╕ेрдоी рдФрд░ 12cm рд╣ै рдХрд░्рдг рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдЙрд╕े рдЕрдХ्рд╖ рдоाрдирдХрд░ рдШुрдоाрдпा рдЬाрддा рд╣ै| рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдд्рдкाрджिрдд рдаोрд╕ рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдиा рдХि ABC рдПрдХ рд╕рдордХोрдг рдд्рд░िрднुрдЬ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें ABC=90°, AB=12 рд╕ेрдоी рдХрд░्рдг AC рдкрд░ ABC рдХो рдШुрдоाрдпा рдЧрдпा рдЬिрд╕рд╕े рджो рд╢ंрдХु рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП| рдЗрди рд╢ंрдХुрдУं рдХा рдЖрдзाрд░ рдЙрднрдпрдиिрд╖्рда рд╣ोрдЧा рдХिрди्рддु рдЙрдирдХे рд╢ीрд░्рд╖ рдЙрднрдпрдиिрд╖्рда рдЖрдзाрд░ рдХी рд╡िрдкрд░ीрдд рджिрд╢ाрдУं рдоें рд╣ै|
рд╕рдордХोрдг ABC рдоें,
AC=√(AB)2+(BC)2=√(12)2+(5)2
=√144+25=√169=13cm
рд╕рдордХोрдг ABC рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ = 1 ×AC×OB
2
= 1 ×13×OB
2
рд╕рдордХोрдг рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= 1 ×BC×AB
2
= 1 ×5×12
2
1 ×13×OB= 1 ×5×12
2 2
13OB=60 OB=60/13
рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl=╧А•OB•5
=╧А× 60 ×5= 300╧А
13 n 13
рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
=╧А•OB•AB
=╧А× 60 ×12
13
= 720╧А
13
рдкूрд░े рдиिрд░्рдоिрдд рдаोрд╕ рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда= рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда+ рд╢ंрдХु рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда= 720╧А + 300╧А
13 13
= 1020╧А = 1020× 22
13 13 × 7
= 22440
91
34. рдпрджि 45 рд╕ेрдоी рдКंрдЪी рдмाрд▓्рдЯी рдХे рдКрдкрд░ рддрдеा рдиीрдЪे рдХे рд╕िрд░ों рдХे рд╡्рдпाрд╕ рдХ्рд░рдорд╢ः 56 рд╕ेрдоी рдФрд░ 14 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рдЗрд╕рдХी рдзाрд░िрддा рдиिрдХाрд▓े| рдЕрдерд╡ा рдЖрдпрддрди рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡्рдпाрд╕=56 рд╕ेрдоी
рдд्рд░िрдЬ्рдпा= 56 =28 рд╕ेрдоी
2
рдиिрдЪрд▓े рд╕िрд░े рдХा рд╡्рдпाрд╕=14 рд╕ेрдоी
рдд्рд░िрдЬ्рдпा= 14 =7 рд╕ेрдоी
2
рдмाрд▓्рдЯी ABCD= рд╢ंрдХु OCD- рд╢ंрдХु OAB рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि ∆∆OEB рддрдеा ∆∆OFC рд╕рдорд░ूрдк
OF = 28
OE 7
OF =4 OF=4OE
OE
OF=OE+45
4OE=OE+45
4OE-OE=45
3OE=45
OE=45/3=15
OF=4×15=60
рдмाрд▓्рдЯी рдХी рдзाрд░िрддा=
рдмाрд▓्рдЯी ABCD рдХा рдЖрдпрддрди= рд╢ंрдХु OCD рдХा рдЖрдпрддрди- рд╢ंрдХु OAB рдХा рдЖрдпрддрди
= 1 ╧А(CF)2•OF – 1 ╧А(EB)2×OE
3 3
=[ 1 ╧А(28)2×60- 1 ╧А(7)2×15]
3 3
1 ╧А×(7)2×15(4×4×4-1)
3
1 × 22 ×49×15(64-1)
3 7
22×7×5×63=48510cm3
35. рдпрджि 45 рд╕ेрдоी рдКंрдЪी рдмाрд▓्рдЯी рдХे рдКрдкрд░ рддрдеा рдиीрдЪे рдХे рд╕िрд░ों рдХी рд╡्рдпाрд╕ рдХ्рд░рдорд╢ः 56 рд╕ेрдоी рддрдеा 14 рд╕ेрдоी рд╣ो рддो рдЙрд╕рдХी (a) рдзाрд░िрддा (b) рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—–
рдмाрд▓्рдЯी ABCD рдХी рдзाрд░िрддा= рд╢ंрдХु OCD рдХी рдзाрд░िрддा – рд╢ंрдХु OAB рдХी рдзाрд░िрддा
OEB рддрдеा OFC рд╕рдорд░ूрдк
OF = 28 =4
OE 7
OF=4OE
OE+EF=4OE
EF=4OE-OE=3OE
45=3OE
OE=45/3=15
OF=45+15=60
рдмाрд▓्рдЯी ABCD рдХी рдзाрд░िрддा
= 1 ╧А(28)2×60- 1 ×╧А×(7)2×15
3 3
= 1 ╧А(28×28×60-7×7×15)
3
1 × 22 (47040-725)
3 7
1 × 22 ×46305
3 7
=2205×22=48510
рдмाрд▓्рдЯी ABCD рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓= рд╢ंрдХु OCD рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ – рд╢ंрдХु OAB рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
l1=√OE2+EB2
=√(15)2+(7)2=√225+49=√274
l2=√(FC)2+(OF)2
=√(28)2+(60)2
=√784+3600=√4384
рд╢ंрдХु рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl2
= 22 ×28×√4384= 22 ×28×66.21
7 7
=22×4×66.21=5826.48
рдЫोрдЯे рд╢ंрдХु рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl1
= 22 ×7×√274
7
=22×16.55=374.1
рдмाрд▓्рдЯी рдХा рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓
=5826.48-346.1=5462.38
36. рдПрдХ рддंрдмू рдХा рдЖрдХाрд░ рдиीрдЪे рд╕े рд╡ृрдд्рддीрдп рдмेрд▓рди рдХा рд╣ै рдУрд░ рдКрдкрд░ рд╕े рдЙрд╕ी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХे рд╡ृрдд्рддीрдп рд╢ंрдХु рдХा рд╣ै| рдмेрд▓рди рдХा рд╡्рдпाрд╕ 105 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рднाрдЧ рдХी рдКंрдЪाрдИ 3 рдоीрдЯрд░ рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╢ंрдХु рдХी рддिрд░рдЫी рдКंрдЪाрдИ 53 рдоीрдЯрд░ рд╣ै| рддंрдмू рдоें рд▓рдЧे рдХрдкрдб़े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдиिрдХाрд▓िрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡्рдпाрд╕=105 рдоी рдд्рд░िрдЬ्рдпा=105/2
рдмेрд▓рдиाрдХाрд░ рднाрдЧ рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=2╧Аrh
=2× 22 × 105 ×3=990
7 2
рд╢ंрдХ्рд╡ाрдХाрд░ рднाрдЧ рдХा рд╡рдХ्рд░ рдкृрд╖्рда рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl
= 22 × 105 ×53=8745
7 2
рддंрдмू рдоें рд▓рдЧे рдХрдкрдб़े рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=990+8745=9735
37. рдЧेрд╣ूँ рдХा 4.5 рдоीрдЯрд░ рдЖрдзाрд░ рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдФрд░ 3.5 рдоीрдЯрд░ рдКँрдЪाрдИ рд╡ाрд▓े рдПрдХ рд╢ंрдХु рдХे рд░ूрдк рдоें рдвेрд░ рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा| рдЧेрд╣ूँ рдХे рдвेрд░ рдХो рдХैрдирд╡ाрд╕ рд╕े рдаीрдХ рдаीрдХ рдвंрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрддрдиा рдЦрд░्рдЪ рд╣ोрдЧा рдпрджि рдХैрдирд╡ाрд╕ рдХा рдоूрд▓्рдп рдк्рд░рддि рд╡рд░्рдЧ рдоीрдЯрд░ 100 рд░ुрдкрдпे рд╣ो| (╧А=3.14 рд▓ें)
Answer:—–
r=4.5 h=3.5
l=√h2+r2=√(3.5)2+(4.5)2
=√12.25+20.25=√32.25=5.7 m
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓=╧Аrl=3.14×4.5×5.7=80.541
₹100 ——–=80.541×100=₹8054.1
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ