Bihar Board Class-9 Coordinate Geometry Solution All Exercise-3.1, 3.2, 3.3








                            рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-3.1



1. рдПрдХ рдЕрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоेрдЬ рдкрд░ рд░рдЦे рдЯेрдмрд▓ рд▓ैंрдк рдХी рд╕्рдеिрддि рдХिрд╕ рддрд░рд╣
 рдмрддाрдПंрдЧे? 
рдЙрдд्рддрд░:-
рдоाрдиा рдХि ABCD рдоेрдЬ рдХा рддрд▓ рд╣ै рдФрд░ рдоाрдиा рдХि рдмिрди्рджु P рдоेрдЬ рдкрд░ рд░рдЦे рдЯेрдмрд▓ рд▓ैंрдк рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै| рд╣рдо рдпрд╣ рднी рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि AB рдФрд░ AD (рдЯेрдмрд▓ рдХे) рджो рдХिрдиाрд░े рд╣ै рдЬो рдХि рд▓ंрдмрд╡рдд् рд╣ै| рд╣рдо рдЫोрдЯे рдХिрдиाрд░े рд╕े рдЯेрдмрд▓ рд▓ैंрдк рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдоाрдкрддे рд╣ै, рдоाрдиा рдХि рдпрд╣ рджूрд░ी 20 рд╕ेрдоी рд╣ै рдФрд░ рд▓ंрдмे рдХिрдиाрд░े рд╕े рдЯेрдмрд▓ рд▓ैंрдк рдХी рд╕्рдеिрддि 35 рд╕ेрдоी рд╣ै| рдЕрдд: рд╣рдо рдЯेрдмрд▓ рд▓ैंрдк рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдмрддा рд╕рдХрддे рд╣ैं (20, 35) рдпा рдлिрд░ (35, 20)|
2. рд╕рдб़рдХ рдпोрдЬрдиा:-
рдПрдХ рдирдЧрд░ рдоें рджो рдоुрдЦ्рдп рд╕рдб़рдХें рд╣ै, рдЬो рдирдЧрд░ рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдкрд░ рдоिрд▓рддी рд╣ै| рдпे рджो рд╕рдб़рдХें рдЙрдд्рддрд░- рджрдХ्рд╖िрдг рдХी рджिрд╢ा рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ рдкрд╢्рдЪिрдо рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╣ै| рдирдЧрд░ рдХी рдЕрди्рдп рд╕рднी рд╕рдб़рдХें рдЗрди рдоुрдЦ्рдп рд╕рдб़рдХों рдХे рд╕рдоांрддрд░ рдкрд░рд╕्рдкрд░ 200 рдоीрдЯрд░ рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рд╣ै| рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджिрд╢ा рдоें рд▓рдЧрднрдЧ рдкांрдЪ рд╕рдб़рдХें рд╣ै| 1 рд╕ेंрдЯीрдоीрдЯрд░=200 рдоीрдЯрд░ рдХा рдкैрдоाрдиा рд▓ेрдХрд░ рдЕрдкрдиी рдиोрдЯ рдмुрдХ рдоें рдирдЧрд░ рдХा рдПрдХ рдоाрдбрд▓ рдмрдиाрдЗрдпे| рд╕рдб़рдХों рдХो рдПрдХрд▓ рд░ेрдЦाрдУं рд╕े рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|рдЖрдкрдХे рдоाрдбрд▓ рдоें рдПрдХ рджूрд╕рд░ी рдХो рдХाрдЯрддी рд╣ुрдИ рдЕрдиेрдХ рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ (рдЪौрд░ाрд╣े) рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै| рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рджो рд╕рдб़рдХों рд╕े рдмрдиी рд╣ै, рдЬिрдирдоें рд╕े рдПрдХ рдЙрдд्рддрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рджिрд╢ा рдоें рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдкूрд░्рд╡ рдкрд╢्рдЪिрдо рдХी рджिрд╢ा рдоें| рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рдХा рдиिрд░्рджेрд╢рди рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпрджि рджूрд╕рд░ी рд╕рдб़рдХ рдЙрдд्рддрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рджिрд╢ा рдоें рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдкांрдЪрд╡ीं рд╕рдб़рдХ рдкूрд░्рд╡ рдкрд╢्рдЪिрдо рджिрд╢ा рдоें рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдпे рдПрдХ рдХ्рд░ाрд╕िंрдЧ рдкрд░ рдоिрд▓рддी рд╣ै, рддрдм рдЗрд╕े рд╣рдо рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ (2, 5) рдХрд╣ेंрдЧे| рдЗрд╕ी рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕े рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП рдХि
(i) рдХिрддрдиी рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯों рдХो (4,3) рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै? 
(ii)рдХिрддрдиी рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯों рдХो (3, 4) рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै? 

рдЙрдд्рддрд░:—- 
рд╕рдб़рдХ рдпोрдЬрдиा рдХो рдкिрдЫрд▓े рдкृрд╖्рда рдкрд░ рдХे рдЪिрдд्рд░ рдоें рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджोрдиों рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯों (рдЪौрд░ाрд╣ों) рдХो рдмिंрджु A рдФрд░ B рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै|
(i)рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рдРрд╕ा рд╣ै рдЬिрд╕े (4, 3) рдж्рд╡ाрд░ा рдмрддाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै|
(ii) рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рдРрд╕ा рд╣ै, рдЬिрд╕े (3, 4) рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рди्рджрд░्рднिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै| рдпे рдХ्рд░ाрд╕ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдЙрди рджोрдиों рд╕рди्рджрд░्рдн рд░ेрдЦाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рдЬिрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣рдордиे рдЙрдирдХो рджिрдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рд╣ै|
                        рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-3.2



1. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХा рдЙрдд्рддрд░
 рджीрдЬिрдП|
(i)рдХाрд░्рддीрдп рддрд▓ рдоें рд╕े рдХिрд╕ी рдмिрди्рджु рдХी рд╕्рдеिрддि рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдХ्рд╖ैрддिрдЬ рдФрд░ рдКрд░्рдз्рд╡ाрдзрд░ рд░ेрдЦाрдУं рдХे рдХ्рдпा рдиाрдо рд╣ै? 
(ii)рдЗрди рджो рд░ेрдЦाрдУं рд╕े рдмрдиे рддрд▓ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рднाрдЧ рдХे рдиाрдо рдмрддाрдЗрдП|
(iii)рдЙрд╕ рдмिंрджु рдХा рдиाрдо рдмрддाрдЗрдП рдЬрд╣ाँ рдпे рджोрдиों рд░ेрдЦाрдПँ рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрджिрдд рд╣ोрддी рд╣ै|


рдЙрдд्рддрд░:—-
(i)рдХाрд░्рддीрдп рддрд▓ рдоें рдХिрд╕ी рдмिрди्рджु рдХी рд╕्рдеिрддि рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдХ्рд╖ैрддिрдЬ рдФрд░ рдЙрд░्рдз्рд╡ाрдзрд░ рд░ेрдЦाрдУं рдХे рдиाрдо рдХ्рд░рдорд╢ः x рдЕрдХ्рд╖ рдФрд░ y рдЕрдХ्рд╖ рд╣ै|
(ii)рдЗрди рджोрдиों рд░ेрдЦाрдУं рд╕े рдмрдиे рддрд▓ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рднाрдЧ (рдЪाрд░) рдХрдЦ рдиाрдо рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рд╣ै|
(iii)рдЬрд╣ाँ рдпे рджोрдиों рд░ेрдЦाрдПँ рдПрдХ рджूрд╕рд░ी рдХो рдХाрдЯрддी (рдпा рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрджिрдд рдХрд░рддी) рд╣ै рдЙрд╕े рдоूрд▓рдмिंрджु рдХрд╣рддे рд╣ैं|
2. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 72 рдкрд░ рджी рдЖрдХृрддि 3.14 рджेрдЦрдХрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХो рд▓िрдЦिрдП|
(i)B  рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ  — (-5, 2) 
(ii)C рдХ рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ  —-(5, -5) 
(iii) рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ (-3, -5) рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд╣рдЪाрдиा рдЧрдпा
 рдмिрди्рджु   —–E
(iv) рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ (2, -4) рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд╣рдЪाрдиा
 рдЧрдпा рдмिрди्рджु  —– G
(v)D рдХी рднुрдЬा  —–  6
(vi) рдмिрди्рджु H рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ 
— (-5, -3)   рдХोрдЯि  -3
(vii) рдмिंрджु L рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ  —-(0, 5) 
(viii) рдмिंрджु M рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ  —–(-3, 0) 
                        рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी- 3.3



1. рдХिрд╕ рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рдпा рдХिрд╕ рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдмिрди्рджु (-2, 4), (3, -1), (-1, 0), (1, 2) рдФрд░ (-3, -5) рд╕्рдеिрдд рд╣ै? рдХाрд░्рддीрдп рддрд▓ рдкрд░ рдЗрдирдХा рд╕्рдеाрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдХो рд╕рдд्рдпाрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|

рдЙрдд्рддрд░:—
(i)рдпрд╣ाँ рдХ्рд░рдоिрдд рдпुрдЧ्рдо (-2, 4) рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рднुрдЬ рдЕрд░्рдеाрдд-2 рдЛрдгाрдд्рдордХ рд╣ै рдФрд░ рдХोрдЯि рдЕрд░्рдеाрдд 4 рдзрдиाрдд्рдордХ рд╣ै| рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдХिрд╕ी рдмिрди्рджु рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ांрдХ (-, +) рд░ूрдк рдоें рдж्рд╡िрддीрдп рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै| рдЕрдд: рдмिрди्рджु (-2, 4) рдж्рд╡िрддीрдп рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд╕्рдеिрдд (-2, 4) рдж्рд╡िрддीрдп рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै|
(ii)рдмिрди्рджु (3, -1) рдЪрддुрд░्рде рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд╣ै| рдЪूंрдХि рдпрд╣ाँ, рднुрдЬ рдзрдиाрдд्рдордХ рд╣ै рддрдеा рдХोрдЯि рдЛрдгाрдд्рдордХ рд╣ै|
(iii)рдмिрди्рджु (-1, 0) рдЛрдгाрдд्рдордХ рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै|
(iv)рдмिрди्рджु (1, 2) рдк्рд░рдердо рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд╣ै рдЪूंрдХि рднुрдЬ рд╡ рдХोрдЯि рджोрдиों рдзрдиाрдд्рдордХ рд╣ै|
(v)рдмिрди्рджु (-3, -5) рддृрддीрдп рдЪрддुрд░्рдеांрд╢ рдоें рд╣ै рдЪूंрдХि рднुрдЬ рддрдеा рдХोрдЯि рджोрдиों рдЛрдгाрдд्рдордХ рд╣ै| рдЕрдм рдХाрд░्рддीрдп рддрд▓ рдкрд░ рдЗрди рдмिрди्рджुрдУं рдХा рд╕्рдеाрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░ рдХी рдЬांрдЪ рдХрд░рддे рд╣ैं| рдХाрд░्рддीрдп рддрд▓ рдкрд░ рдЗрди рдмिंрджुрдУं рдХा рджिрдпे рдЧрдпे рдКрдкрд░ рдХे рдЧ्рд░ाрдл рдоें рдЬांрдЪ рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░ा рдЙрдд्рддрд░ рд╕рд╣ी рд╣ै|
2. рдЕрдХ्рд╖ों рдкрд░ рджूрд░ी рдХा рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдПрдХрдХ рд▓ेрдХрд░ рдиीрдЪे рд╕ाрд░рдгी рдоें рджिрдП рдЧрдП рдмिंрджुрдУं рдХो рддрд▓ рдкрд░ рдЖрд▓ेрдЦिрдд рдХीрдЬिрдП:

x    -2     -1      0         1    2

y     8      7   -1. 25     3    -1


рдЙрдд्рддрд░:—
(-2, 8) (-1, 7) (0, -1. 25), (1, 3) (2, -1) 

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ