рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-2
1. рд╣ां рдпा рдирд╣ीं рдоें рдЙрдд्рддрд░ рджे—-
(i)рдХ्рдпा рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп рджिрдП рдЧрдП рдЪрд░ рдоाрдиों рдоें рд╕े рд╣ी рдПрдХ рд╣ो?
Answer:- рдирд╣ीं
(ii)рдХ्рдпा рдЦुрд▓े рд╕िрд░े рдХे рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ों рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕рдоांрддрд░ рдХा рдкрд░िрдХрд▓рди рдХрдаिрди рд╣ै рдпрджि рд╡рд░्рдЧों рдХी рдЕрддिрд╡्рдпाрдкी рдирд╣ीं рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХे?
Answer:— рд╣ाँ (рдЪूंрдХि рдоाрдз्рдп рдХे рдкрд░िрдХрд▓рди рдоें рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै)
(iii)рдпрджि рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рд╕рдоाрди рд▓ंрдмाрдИ рдХे рдирд╣ीं рд╣ो рддो рдХ्рдпा рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп рдЬ्рдЮाрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै?
Answer:—– рд╣ाँ (рдЪूंрдХि рд╡рд░्рдЧ рд▓ंрдмाрдИ рдХा рдмिрдиा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдП рднी рдоाрдз्рдп рдЬ्рдЮाрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै)
(iv)рдпрджि рд╡рд░्рдЧ рд▓ंрдмाрдИ рд╕рдоाрди рд╣ो, рддो рдкрдж рд╡िрдЪрд▓рди рд░ीрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрдз्рдп рдХी рдЧрдгрдиा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै|
Answer:– рд╣ाँ
(v) рдХ्рдпा рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп рдЪрд░ рдоाрдиों рдХो рдЕрдиुрдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдорд╣рдд्рд╡ рджेрддा рд╣ै|
Answer:- рд╣ाँ
(vi) рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп рдк्рд░ाрдпः рдЙрд╕ рдЪрд░ рдХो рд▓ेрддे рд╣ैं| рдЬिрд╕рдХा рдоाрди рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै|
Answer::– рдирд╣ीं (рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп рдЙрд╕ рдЪрд░ рдоाрди рдХो рд▓ेрддे рд╣ैं рдЬो рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЪрд░ рдоाрдиों рдХे рдХрд░ीрдм рдХрд░ीрдм рдмीрдЪ рдоें рд╣ो|
2. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХो рд╕ूрдд्рд░ों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рднрд░ें-
(i)рдоाрдз्рдпA=рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп+рд╡िрдЪрд▓рдиों рдХा рдпोрдЧ
…………………
рдЙрдд्рддрд░:- рдкрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
(ii)A=………… + £fd
……..
рдЙрдд्рддрд░:- a, £f рдХ्рд░рдорд╢ः
(iii) A=a+……… + £fd’ рдЬрд╣ाँ d’=….
£f1
рдЙрдд्рддрд░:-
l d рдХ्рд░рдорд╢ः рдЬрд╣ाँ l=рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХी рд▓ंрдмाрдИ рд╣ै|рдпा
l рд╡рд░्рдЧрдоाрдк рд╣ै|
(iv)£(x-x)=……..
Answer:—- 0
3.(i) рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рд╕े (рд╕рдоांрддрд░) рдоाрдз्рдп рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा x×f
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
0-10 5 12 60
10-20 15 18 270
20-30 25 27 675
30-40 35 20 700
40-50 45 17 765
50-60 55 6 330
£f=100 £fx
=2800
рдоाрдз्рдп=£fx/£f=2800/100=28
(ii)рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
10-25 17.5 2 35
25-40 32.5 3 97.5
40-55 47.5 7 332.5
55-70 62.5 6 375
70-85 77.5 6 465
85-100 92.5 6 555
30 1800
рдоाрдз्рдп=1860/30=62
(iii) рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рдХिрд╢ुрдирдкुрд░ рддेрд▓ीрд░ рдХे рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдорд╣िрд▓ा рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдк्рд░рддिрд╢рдд рдмंрдЯрди рд╣ै| рдЗрдирдХा рдоाрдз्рдп рдк्рд░рддिрд╢рдд рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
15-25 70 6 120
25-35 30 11 330
35-45 40 7 280
45-55 50 4 200
55-65 60 4 240
65-75 70 2 140
75-85 80 1 80
35 1390
рдоाрдз्рдп=1390/35=39.71
4.(i) рдк्рд░рд╢्рди (i) рдХा рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп рдХी рд╡िрдзि рд╕े рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
(ii) рдк्рд░рд╢्рди (3)(ii) рдХा рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп рдХी рд╡िрдзि рд╕े рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
(iii) рдк्рд░рд╢्рди (iii) рдХा рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп рдХी рд╡िрдзि рд╕े рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
Answer:—–
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा 35 рд╕े рд╡िрдЪрд▓рди
0-10 5 12 5-35=-30
10-20 15 18 15-35=-20
20-30 25 27 25-35=-10
30-40 35 20 35-35=0
40-50 45 17 45-35=10
50-60 55 6 55-35=20
100
Note:—
рдХрд▓्рдкिрдд рдоाрдз्рдп a рдЖрдк рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫाрдиुрд╕ाрд░ рдХोрдИ рднी рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди рдоें рд╕े рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं| рд▓ेрдХिрди рдмीрдЪ рд╡ाрд▓ा рд▓ेрдиे рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ोрддी рд╣ै| рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдмांрдХी рдФрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдХो рд╣рд▓ рдХрд░ें-
l=рд╡рд░्рдЧрдоाрдк
d=x-35 d= d = d f×d
l 10
-30 =-3 -36
10
-20 =-2 -36
10
-10 =-1 -27
10
0 =0 0
10
10 =1 17
10
20 =2 12
10
£fd=-70
A=a+l £fd
£f
34+10( -70 ) =35+10× -7
100 10
35 – 70 = 350 -70 = 280 =28
10 10 10
5.(i) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी 35 рдирдЧрд░ों рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ (рдк्рд░рддिрд╢рдд) рджрд░्рд╢ाрддी рд╣ै| рдФрд╕рдд рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—–
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
45-55 50 3 150
55-65 60 10 600
65-75 70 11 770
75-85 80 8 640
85-95 90 3 270
35 2430
рдоाрдз्рдп=2430/35=69.43%
(ii) рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рдХिрд╕ी рдЦाрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे 25 рдШрд░ों рдХे рджैрдиिрдХ рднोрдЬрди рдЦрд░्рдЪ рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै| рднोрдЬрди рдкрд░ рдоाрдз्рдп рдЦрд░्рдЪ рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
100-150 125 4 500
150-200 175 5 875
200-250 225 12 2700
250-300 275 2 550
300-350 325 2 650
25 5275
рдоाрдз्рдп=5275/25=211
(iii)рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмंрдЯрди рд╕े рдоाрдз्рдп рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
0-50 25 4 100
50-100 75 10 750
100-150 125 12 1500
150-200 175 10 1750
200-250 225 8 1800
250-300 275 6 1650
50 7550
рдоाрдз्рдп=7550/50=151
(iv)рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмंрдЯрди рдХे рд▓िрдП рдоाрдз्рдп рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
10-30 20 90 1800
30-50 40 20 800
50-70 60 30 1800
70-90 80 20 1600
90-110 100 40 4000
200 10000
рдоाрдз्рдп=10,000/200=500
6.(i) рдиिрдо्рди рдмंрдЯрди рдПрдХ рджिрд╡рд╕ीрдп рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдоैрдЪ рдоें рдмाрд▓рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдП рдЧрдП рд╡िрдХेрдЯों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै| рд╡िрдХेрдЯों рдХी рдоाрдз्рдп рд╕ंрдЦ्рдпा рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди f×x
рдЕंрддрд░ाрд▓
20-60 7 40 280
60-100 5 80 400
100-150 16 125 2000
150-200 12 200 2400
250-350 2 300 600
350-450 3 400 1200
45 6880
рдоाрдз्рдп=6880/45=152.89
(ii) рдиिрдо्рди рд╡िрддрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ d=x-6.5 fx fd
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा a=6.5
1-4 2.5 6 -4 15 -24
4-9 6.5 12 0 78 0
9-16 12.5 26 6 325 156
16-27 21.5 20 15 430 300
64 848 432
рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╡िрдзि рд╕े рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп=
848/64=13.25
рд▓рдШु рд░рддि рд╕े рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп=
a+ £fd
£f
6.5 + 432 =6.5+6.75=17.25
64
7.(i) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ाрд░рдгी рд╕े рдЕрдЬ्рдЮाрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें| рдЬрдмрдХि рдЗрдирдХा рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп 50 рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा fx
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
0-20 10 16 160
20-40 30 P 30P
40-60 50 30 1500
60-80 70 32 2240
80-100 90 14 1260
92+P 3160+30P
рдоाрдз्рдп=£fx/£f
50= 5160+30P
92+P
4600+50P=5160+30P
50P-30P=5160-4600=560
20P=560 P=560/20=28
(ii) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ाрд░рдгी рдоें рдЕрдЬ्рдЮाрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें рдпрджि рдЗрдирдХा рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп 10.8 рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡рд░्рдЧ fx
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
0-4 3 2 6
4-8 f1 6 6f1
8-12 f2 10 10f2
12-16 8 14 112
16-20 2 18 36
20 154+6f1
+10f2
3+f1+f2+8+2=20
f1+f2+13=20 f1+f2=7 ——(1)
рдоाрдз्рдп=£fx/£f
10.8= 154+6f1+10f2
20
216=154+6f1+10f2
6f1+10f2=216-154=62 ——(2)
From eq (1)×6 and (2)
6f1+6f2=42
6f1+10f2=62
-4f2=-20
f2=-20/-4=5
Put the value of f2 in eq (1)
f1+f2=7
f1+5=7 f1=7-5=2
8. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़ों рдХे рд▓िрдП рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп рдиिрдХाрд▓े-
рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1 рд░ु рдПрд╡ं 3 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 3
3 рд░ु рдПрд╡ं 5 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 9
5 рд░ु рдПрд╡ं 7 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 25
7 рд░ु рдПрд╡ं 9 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 35
9 рд░ु рдПрд╡ं 11 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 17
11 рд░ु рдПрд╡ं 13 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 10
13 рд░ु рдПрд╡ं 15 рд░ु рд╕े рдиीрдЪे 1
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा fx
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди
1-3 2 3 6
3-5 4 9 36
5-7 6 25 150
7-9 8 35 280
9-11 10 17 170
11-13 12 10 120
13-15 14 1 14
100 776
рдоाрдз्рдп=776/100=7.76
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ