рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-3
1. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░ें—-
(i)рдоाрдз्рдпрдХ, рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХी рд╕्рдеिрддि рд╕ंрдмंрдзी рдПрдХ…………… рд╣ै|
Answer:—-
рдоाрдз्рдп
(ii)рдпрджि n рд╡िрд╖рдо рд╣ो рддो рдоाрдз्рдпрдХ=(…….) рд╡ें рдкрдж рдХा рдоाрди|
рдЙрдд्рддрд░:—-
n+1
2
(iii) рдпрджि n рд╕рдо рд╣ो рддो рдоाрдз्рдпрдХ= n рдФрд░ ( n+1) рд╡ेें
2 2
рдкрджों рдХे рдоाрдиों рдХा……..
рдЙрдд्рддрд░:- рд╕рдоांрддрд░ рдоाрдз्рдп
(iv) 2,7,4,9,5,6,1 рдХा рдоाрдз्рдпрдХ=……..
рдЙрдд्рддрд░:– 5(1, 2,4,5,6,7,9) рдЪрд░ рдоाрди= рд╡िрд╖рдо рдоाрдз्рдпिрдХा =5
(v) 7,3,5,8,6,10,9,12 рдХा рдоाрдз्рдпрдХ=…..
рдЙрдд्рддрд░:—- 7.5 (3, 4,5,6,7,8,9,10,12) рдЪрд░ рдоाрди=рд╕рдо рдоाрдз्рдпрдХ= 7+8 =7.5
2
(vi) рд╡рд░्рдЧों рдоें рдЦुрд▓े рд╕िрд░े рдХा рд╡рд░्рдЧ рд░рд╣рдиे рдкрд░ рдоाрдз्рдпрдХ рдХी рдЧрдгрдиा рдоें рдЕрд╕ुрд╡िрдзा рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै рдпрджि рд╡рд╣ी рд╡рд░्рдЧ…… рди рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:- рдоाрдз्рдпрдХ рд╡рд░्рдЧ
(vii) рдоाрдз्рдпрдХ рдХी рдЧрдгрдиा рдоें рд╡рд░्рдЧों рдХो…… рд╡िрдзि рдоें рд▓ेрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:- рдЕрддिрд╡्рдпाрдкी
(viii) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдмрддाрдПं–
рдЙрдд्рддрд░:-
рдк्рд░ाрдк्рддांрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
20 6 6
29 28 34
28 24 58
33 15 73
42 2 75
38 4 79
43 1 80
25 20 100
N=100
N = 100 =50
2 2
рдпрд╣ाँ N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2
рд╡ाрд▓ा рд╕ंрдЧрдд рдЪрд░ рдоाрди 28 рд╣ै рдФрд░ рдЪрд░ рдоाрдиों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╡िрд╖рдо рд╣ै|
Median= 28+29 =28.5
2
2.(i) рдиिрдо्рди рд╡िрддрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
200-300 3 3
300-400 5 8
400-500 20 28
500-600 10 38
600-700 6 44
N=44
N= 44 =22, N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2 2 2
рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 400-500
l=400, f=20, F=8, I=100
N – f
рдоाрдз्рдпрдХ = l+ 2 ×i
f
400+ 22-8 ×100=400+ 14 ×100
20 20
400+70=470
(ii) рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
9.5-19.5 10 10
19.5-29.5 15 25
29.5-39.5 30 55
39.5-49.5 20 75
49.5-59.5 10 85
59.5-69.5 5 90
69.5-79.5 5 95
N=95
N = 95 =47.5, N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी
2 2 2
рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 29.5-39.5 рд╣ै|
l=29.5, I=10 , F=25, f=30
l+ N – F
M= 2 ×i
f
29.5+ 47.5-25 ×10=29.5+47.5-25
30 3
29.5+ 22.5 =29.5+7.5=37
3
3.(i) рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10 5 5
10-20 8 3
20-30 12 4
30-40 15 3
40-50 18 3
50-60 22 4
60-70 29 7
70-80 38 9
80-90 45 7
90-100 53 8
53
l=70, f=38, F=109, I=10
N = 53 =26.5
2 2
рдпрд╣ाँ N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2
рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 60-70 рд╣ै|
l=60, f=7, F=22, I=10
N – F
M= l+ 2 ×i
f
60+ 26.5-22 ×10=60+ 4.5 ×10
7 7
60+ 45 =60+ 45 =60+6.42=66.42
7 7
(ii) рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
60 рд╕े рдЕрдзिрдХ 8 8
55-60 22 14
50-55 30 8
45-50 38 8
40-45 43 5
35-40 45 2
45
N = 45 =22.5
2 2
N 50-55
lu=55 f=8
F=22 I=5
N -F
M= lu- 2 ×i
f
55- 22.5-22 ×5
8
55 – 0.5×5
8
55 – 2.5
8
55-0.3125=54.7
(iii) рдмрдЦрд░ी рджोрдЖ рдЙрдЪ्рдЪ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рджрд╢рд╡ें рд╡рд░्рдЧ рдХे 51 рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХी рдКँрдЪाрдИрдпां (рд╕ेрдоी рдоें) рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़े рдоें рджी рдЧрдИ рд╣ै| рдоाрдз्рдпрдХ рдКँрдЪाрдИрдпां рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
140 рдХे рдиीрдЪे 4 4
140-145 11 7
145-150 29 18
150-155 40 11
155-160 46 6
160-165 51 5
51
N = 51 =25.5
2 2
рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 145-150 рд╣ै|
l=145, I=5, f=18, F=11
N – F
рдоाрдз्рдпिрдХा=l+ 2 ×i
f
145+ 25.5-11 ×5=145+ 14.5×5
18 18
145+ 72.5 =145+4.03=149.03
18
(iii) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
10 рд╕े рдХрдо 25 25
10-20 40 15
20-30 60 20
30-40 75 15
40-50 35 20
50-60 125 30
60-70 190 70
70-80 240 50
240
N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा
2
рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 50-60 рд╣ै|
l=50, I=10, f=30, F=95
N – F
рдоाрдз्рдпिрдХा=l+ 2 ×i
f
50+ 120-95 ×10=50+ 25 ×10
30 30
50+ 25 =50+8.33=58.33
3
4. рдпрджि рдХुрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдУं рдХा рдпोрдЧ N=100 рдФрд░ рдоाрдз्рдпрдХ 525 рд╣ो рддो x рдФрд░ y рдХे рдоाрди рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-100 2 2
100-200 5 7
200-300 x 7+x
300-400 12 19+x
400-500 17 36+x
600-700 y 56+x+y
700-800 9 65+x+y
800-900 7 72+x+y
900-1000 4 76+x+y
100
N = 100 =50
2 2
рдоाрдз्рдпрдХ=525
рдоाрдз्рдпрдХ рд╡рд░्рдЧ=400-500
l=400, f=17, F=19+x I=100
N – F
M=l+ 2 ×i
f
400+ 500-(19+x) ×100=525
17
400+ 5000-1900-100x =525
17
525= 6800+5000-1900-100x
17
8925=9900-100x
100x=9900-8925=975
x=975/100=9.75 —–(1)
76+x+y=100
x+y=100-76=24 ——-(2)
Put the value of x=9.75 in eq (2)
x+y=24
9.75+y=24
y=24-9.75=14.25
x=9 y=15
5. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡िрддрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдп рдФрд░ рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ рд╡рд░्рдЧ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा fx рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10 5 25 125 25
10-20 15 15 225 40
20-30 25 20 500 60
30-40 35 15 525 75
40-50 45 20 900 95
50-60 55 30 1650 125
60-70 65 65 4225 190
70-80 75 50 3750 240
240 11900
рдоाрдз्рдп=11900/240=49.58
рдпрд╣ाँ 120 рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 50-60 рд╣ै|
l=50, I=10, f=30, F=95
N – F
M= l+ 2 ×i
f
50+ 120-95 ×10
30
50+ 25 =50+8.33=58.33
3
6. рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़े рд╕े “рд╕े рдХрдо” рддोрд░рдг рдЦींрдЪे рдФрд░ рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
200 рд╕े рдХрдо 20 20
200-300 60 40
300-400 120 60
400-500 200 80
500-600 300 100
600-700 420 120
N=420
N = 420 =210 рдпрд╣ाँ N рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी
2 2 2
рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ 500-600 рд╣ै|
l=500, I=100, f=100, F=200
N – F
рдоाрдз्рдпрдХ=l+ 2 ×i
f
500+210-200×100=500+10=510
100
7. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡िрддрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рддोрд░рдг рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें-
рдЙрдд्рддрд░:-
рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЪрдпी
рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
5-10 2 2
10-15 12 14
15-20 2 16
20-25 4 20
25-30 3 23
30-35 4 27
35-40 3 30
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ