рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-20
1. рд░िрдХ्рдд рд╕्рдеाрдиों рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░ें|
(a)рдЪрд░ рдоाрди 2,5,7,3,3,3,6 рд╣ों рддो рдЗрдирдХा рдоाрдз्рдп=…… рдоाрдз्рдпिрдХा=……. рдмрд╣ुрд▓рдХ=……
(b)рдк्рд░рдердо рд╕ाрдд рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХा рдоाрдз्рдп=……. рдоाрдз्рдпिрдХा=…… рдмрд╣ुрд▓рдХ=…..
(c)рдпрджि рдЪрд░ рдоाрди 2,3,4 рдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 2,3,4 рд╣ों рддो рдЗрдирдХा рдоाрдз्рдп=…… рдоाрдз्рдпिрдХा=…… рдмрд╣ुрд▓рдХ=…..
(d)(i)рдпрджि x, 3,4,5 рдХा рдоाрдз्рдп 3 рд╣ो рддो x=……..
(ii)2,3,x,5 рдЖрд░ोрд╣ी рдХ्рд░рдо рдоें рд╣ो рддो рдФрд░ рдЗрдирдХा рдоाрдз्рдпрдХ 3.5 рд╣ो рддो x=….
(iii)рдпрджि x, 3,4,5 рдХा рдмрд╣ुрд▓рдХ 4 рд╣ो рддो x =
рдЙрдд्рддрд░:—–
(a)рдоाрдз्рдп= 2+5+7+3+3+3+6 = 29 =4.1
7 7
рдоाрдз्рдпिрдХा=2, 3,3,3,5,6,7=3
рдмрд╣ुрд▓рдХ=3 (рдХ्рдпोंрдХि рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдмाрд░ рд╣ै)
(b)рдоाрдз्рдп= 1+2+3+4+5+6+7 = 28 =4
7 7
рдоाрдз्рдпिрдХा=1, 2,3,4,5,6,7=4
рдмрд╣ुрд▓рдХ—– рдЕрдкрд░िрднाрд╖िрдд
(c)рдоाрдз्рдп= 2×2+3×3+4×4 = 29 =3.2
2+3+4 9
рдЪрд░ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2 2 2
3 3 5
4 4 9
рдХुрд▓=9
N =4.5, N
2 2
рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा 5 рд╣ै рдЗрд╕िрд▓िрдП рдоाрдз्рдпिрдХा=3 рдмрд╣ुрд▓рдХ=4 (рдХ्рдпोंрдХि 4 рдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ 4 рд╣ै)
(d)(i)рдоाрдз्рдп= x+3+4+5
4
3= 12+x
4
x=12-12=0
(ii)рдоाрдз्рдпिрдХा= 3+x
2
3.5= 3+x
2
x=7-3=4
(iii)4 (рдХ्рдпोंрдХि 4 рдмрд╣ुрд▓рдХ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдХि рдХрдо рд╕े рдХрдо 2 рдмाрд░ рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдП)
2.(a)144,145,147,148,149,150,152,155 ,160, рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдХ्рдпा рд╣ै?
(b)2,3,3,4,4,4,5,5,6,6,6,7,7,7,9,9,9,9,10,10 рдХा рдмрд╣ुрд▓рдХ рдХ्рдпा рд╣ै?
(c)10,7,13,20,15 рдХा рдоाрдз्рдп рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
(a)144,145,147,148,149,150,152,155,160
рдЙрдд्рддрд░:—-149
(b)9 ( рдХ्рдпोंрдХि рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╣ै)
(c) 10+6+13+20+15 = 65 =13
5 5
3.(a)рдпрджि рдЪрд░ рдХे рдоाрди 5,10,x,20 рд╣ों рддो рдФрд░ рдЙрдирдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 6,3,8,3 рд╣ों рддो рдХा рдоाрди рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा рдпрджि рдоाрдз्рдп 12 рд╣ै?
(b)рдпрджि рдЖрд░ोрд╣ी рдХ्рд░рдо рдоें рд╕рдЬे рд╣ुрдП рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़ों рдХा рдоाрдз्рдпрдХ 9 рд╣ो рддो x рдХा рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
2,4,5,x,x+2,15,16,20
(c)x рдХे рдХिрд╕ рдоां рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рди рдЖंрдХрдб़ों рдХा рдмрд╣ुрд▓рдХ 9 рд╣ै? 3,5,4,7,9,5,x, 11,9
Answer:—–
(a) рдоाрдз्рдп= 5×6+10×3+x×8+20×3
6+3+8+3
=12= 30+30+8x+60
20
240=120+8x
240-120=8x
120=8x
x= 120 =15
8
(b) рдоाрдз्рдпрдХ= x+x+2
2
9= 2x+2
2
18=2x+2
18-2=2x
16=2x
x= 16 =8
2
(c) 9 (рдХ्рдпोंрдХि x рдХा рдоाрди 9 рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╢рд░्рдд рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ोрдЧा)
4. рдпрджि x1, x2 рдХा рдоाрдз्рдп 6 рд╣ै рдПрд╡ं x1, x2, x3 рдХा рдоाрдз्рдп 7 рд╣ै рддो x3 рдХा рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░ें|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоाрдз्рдп= x1+x2
2
6= x1+x2
2
x1+x2=12 —–(1)
рдоाрдз्рдп= x1+x2+x3
3
7= x1+x2+x3
3
x1+x2+x3=21 ——-(2)
12+x3=21
x3=21-12=9
5. рдпрджि рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ 1,2,4,6,8 рд╣ों рдФрд░ рдкрд╣рд▓े рдЪाрд░ рдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं рдХ्рд░рдорд╢ः 2,3,3,2 рд╣ों рддрдеा рдЗрдирдХा рдоाрдз्рдп 5 рд╣ो рддो 8 рдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдпे|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоाрдиा рдХि 8 рдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं рд╣ै
рдоाрдз्рдп= 1×2+2×3+4×3+6×2+8×x
2+3+3+2+x
5= 2+6+12+12+8x
10+x
50+5x=32+8x
50-32=8x-5x
18=3x
x= 18 =6
3
6. 20,15,25,7,25,17,5 рдоाрдз्рдп, рдоाрдз्рдпрдХ рдФрд░ рдмрд╣ुрд▓рдХ рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдз्рдп= 20+15+25+7+25+17+5
7
= 114 =16.29
7
рдоाрдз्рдпрдХ=5, 7,15,17,20,25,25=17
рдмрд╣ुрд▓рдХ=25
7. рдПрдХ рдХाрд░рдЦाрдиे рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े 4 рдордЬрджूрд░ рдХा рдоाрд╕िрдХ рд╡ेрддрди 5000 рд░ुрдкрдпा рдФрд░ рдПрдХ рдЕрднिрдпंрддा рдХा рд╡ेрддрди 15000 рд░ुрдкрдпा рд╣ै| рдЗрди рд╕рднी рдХे рд╡ेрддрдиों рдХा рдоाрдз्рдп рдоाрдз्рдпिрдХा рдФрд░ рдмрд╣ुрд▓рдХ рдиिрдХाрд▓े|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдз्рдп= 5000+5000+5000+5000+15000
5
= 35000 =7000
5
рдоाрдз्рдпिрдХा=
5000,5000,5000,5000,15000=5000
рдмрд╣ुрд▓рдХ=5000
8. рддिрд╕िрдФрддा рдЙрдЪ्рдЪ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे 15 рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрдгिрдд рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдЕंрдХ рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं—-
50,40,41,39,52,48,62,46,96,52,98,42,52,60,40
рдЗрди рдЖंрдХрдб़ों рдХे рдоाрдз्рдп, рдоाрдз्рдпрдХ рдФрд░ рдмрд╣ुрд▓рдХ рдиिрдХाрд▓े|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоाрдз्рдп=50+40+41+39+52+48+62+46+96
+52+98+42+52+60+40
15
= 822 =54.8
15
рдоाрдз्рдпрдХ=39, 40,40,41,46,48, 52 , 52,52,54,60,62,96,98=52
рдмрд╣ुрд▓рдХ=52
9. рдпрджि рдЪрд░ рдХे рдоाрди 1,2,3,4 рдФрд░ рдЙрдирдХी рдмाрд░ंрдмाрд░рддाрдПं 4,3,2,1 рд╣ों рддो рдЖंрдХрдб़े рдХा рдоाрдз्рдп рдиिрдХाрд▓े-
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдз्рдп= 1×4+2×3+3×2+4×1
4+3+2+1
= 4+6+6+4 = 20 =2
10 10
10. рдЙрдЪ्рдЪ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╣рд░рдкुрд░ рдмेрд▓рд╡ा рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдЯीрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиेрдХ рдоैрдЪों рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП рдЧрдП рдЕंрдХ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं—-
7,27,8,14,7,18,10,48,10,24,8,28,2,15,15,17,5
рдЯीрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдЕंрдХों рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдоाрдз्рдпрдХ=2, 5,7,7,8,8,10, 10,14 , 15,17,18,24,27,28,48
10+14 = 24 =12
2 2
11. рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рд╕े рдЖंрдХрдб़ों рдХा рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХрд░ें
рдЕंрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1 3
2 2
3 4
4 3
5 3
Answer:—–
рдоाрдз्рдп= 1×3+2×2+3×4+4×3+5×3
3+2+4+3+3
= 3+4+12+12+15 = 46 =3.07
15 15
12. рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЖंрдХрдб़ों рдХा рдоाрдз्рдп рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЕंрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
10 1
20 1
36 3
40 4
50 3
56 2
60 4
70 4
72 1
80 1
88 2
92 3
95 1
f=30
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдз्рдп= fx
f
10×1+20×1+36×3+40×4+50×3+56×2+60×4+70×4+72×1+80×1+88×2+92×3+95×1
1+1+3+4+3+2+4+4+1+1+2+3+1
= 1779 =59.3
30
13. рдк्рд░рдердо рджрд╕ рдЕрднाрдЬ्рдп рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдиिрдХाрд▓े|
рдЙрдд्рддрд░:—-
2,3,5,7, 11,13 , 17,19,23,29
= 11+13 = 24 =12
2 2
14. рдиिрдо्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡िрддрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдХ рдпा рдоाрдз्рдпिрдХा рдиिрдХाрд▓े|
рдЪрд░ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2 5
3 7
4 3
5 6
6 11
Answer:—–
рдЪрд░ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
2 5 5
3 7 12
4 3 15
5 6 21
6 11 32
N=32
N =16
2
N
2
рд╕े рдаीрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЪрдпी рдмाрд░ंрдмाрд░рддा=21, рдоाрдз्рдпिрдХा=5
15. рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЧाँрд╡ों рдХी рд╕рдоुрдж्рд░ рддрдЯ рд╕े рдКँрдЪाрдИрдпां рдиिрдо्рди рд╕ाрд░рдгी рдоें рджी рдЧрдИ рд╣ै—-
рдКँрдЪाрдИ(рдоीрдЯрд░ рдоें) рдЧाँрд╡ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
200 42
600 65
1000 160
1400 71
1800 89
2200 13
рд╡िрддрд░рдг рдХी рдмрд╣ुрд▓рдХ рдКँрдЪाрдИрдпां рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡ाрд▓ा рдКँрдЪाрдИ 1000 рд╣ै| рдЕрдд: рдмрд╣ुрд▓рдХ 1000
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ