NCERT/Bihar Board Class-10 Statistics Solution Exercise-14.1









                           рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-14.1




1. рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдПрдХ рд╕рдоूрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрдЪेрддрдиा рдЕрднिрдпाрди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдПрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХिрдпा рдЧрдпा, рдЬिрд╕рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдоोрд╣рд▓्рд▓े рдХे 20 рдШрд░ों рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рдкौрдзों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХिрдП|рдк्рд░рддि рдШрд░ рдоाрдз्рдп рдкौрдзों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рдкौрдзों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा        рдШрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
0-2                                1
2-4                               2
4-6                               1
6-8                              5
8-10                            6
10-12                         2
12-14                         3


рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा     рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓             f          рдЪिрд╣्рди(x)     fx
0-2                  1           1            1 
2-4                  2           3           6
4-6                  1           5           5
6-8                  5           7          35
8-10                6           9          54
10-12             2          11         22
12-14             3          13         39    
                     f=20                fx=162
рдоाрдз्рдп=fx/f=162/20=8.1
2. рдХिрд╕ी рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдХे 50 рд╢्рд░рдоिрдХों рдХी рджैрдиिрдХ рдордЬрджूрд░ी рдХे рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмंрдЯрди рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХीрдЬिрдП:

рджैрдиिрдХ рдордЬрджूрд░ी          рд╢्рд░рдоिрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
(рд░ूрдкрдпों рдоें) 
100-120                      12
120-140                      14
140-160                       8
160-180                       6 
180-200                      10

рдЙрдд्рддрд░:—
 
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा     рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓             f          рдЪिрд╣्рди(x)     fx
100-120        12        110       1320
120-140        14        130       1820
140-160         8         150       1200
160-180         6         170       1020
180-200       10         190       1900  
                    f=50                 fx=7260

рдоाрдз्рдп=fx/f=7260/50=145.2
3. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмंрдЯрди рдПрдХ рдоोрд╣рд▓्рд▓े рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рджैрдиिрдХ рдЬेрдм рдЦрд░्рдЪा рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै| рдоाрдз्рдп рдЬेрдм рдЦрд░्рдЪा 18 рд░ू рд╣ै| рд▓ुрдк्рдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा f рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рджैрдиिрдХ рдЬेрдм рднрдд्рддा
(рд░ूрдкрдпों рдоें)               рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
11-13                               7
13-15                               6
15-17                               9
17-19                              13
19-21                                f
21-23                               5
23-25                               4

рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा     рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓             f          рдЪिрд╣्рди(x)     fx
11-13             7            12        84
13-15             6            14        84
15-17             9            16      144
17-19            13           18      234
19-21             f             20      20f 
21-23             5            22      110
23-25             4            24       96    
                    44+f               752+20f 
рдоाрдз्рдп=  752+20f   
               44+f
18=752+20f   
          44+f
792+18f=752+20f
20f-18f=792-752
2f=40                       f=40/2=20
4. рдХिрд╕ी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдоें, рдПрдХ рдбाрдХ्рдЯрд░ рдж्рд╡ाрд░ा 30 рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рдЬांрдЪ рдХी рдЧрдИ рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╣ृрджрдп рд╕्рдкंрджрди рдХी рдк्рд░рддि рдоिрдирдЯ рд╕ंрдЦ्рдпा рдиोрдЯ рдХрд░рдХे рджрд░्рд╢ाрдП рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдИ| рдПрдХ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рдЪुрдирддे рд╣ुрдП, рдЗрди рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╣ृрджрдп рд╕्рдкंрджрди рдХी рдк्рд░рддि рдоिрдирдЯ рдоाрдз्рдп рд╕ंрдЦ्рдпा рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рд╣ृрджрдп рд╕्рдкंрджрди рдХी рдк्рд░рддि     рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
рдоिрдирдЯ рд╕ंрдЦ्рдпा
65-68                               2
68-71                              4
71-74                             3
74-77                            8
77-80                            7
80-83                           4
83-86                           2


рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा     рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓             f          рдЪिрд╣्рди(x)     fx
65-68             2          66.5      133
68-71            4           69.5      278
71-74           3            72.5      217.5
74-77           8            75.5      604
77-80           7            78.5      549.5
80-83           4            81.5      326
83-86            2           84.5      169    
                  f=30                    fx=2277
рдоाрдз्рдп=fx/f=2277/30=75.9

5. рдХिрд╕ी рдлुрдЯрдХрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें, рдлрд▓ рд╡िрдХ्рд░ेрддा рдкेрдЯिрдпों рдоें рд░рдЦे рдЖрдо рдмेрдЪ рд░рд╣े рдеे|рдЗрди рдкेрдЯिрдпों рдоें рдЖрдоों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рднिрди्рди рднिрди्рди рдеीं| рдкेрдЯिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЖрдоों рдХा рдмंрдЯрди рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдеा|

рдЖрдоों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा        рдкेрдЯिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
50-52                        15
53-55                        110
56-58                        135
59-61                       115
62-64                        25
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ            рдмाрд░ंрдмाрд░рддा      рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓            f            рдЪिрд╣्рди(x)       fx
49.5-52.5     15         51            765
52.5-55.5     110       54          5940
55.5-58.5     135        57         7695
58.5-61.5     115        60         6900
61.5-64.5       25        63          1575  
                     f=400               fx=22875
рдоाрдз्рдп=fx/f=22875/400=57.19
6. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी рдХिрд╕ी рдоोрд╣рд▓्рд▓े рдХे 25 рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдоें рднोрдЬрди рдкрд░ рд╣ुрдП рджैрдиिрдХ рд╡्рдпрдп рдХो рджрд░्рд╢ाрддी рд╣ै|

рджैрдиिрдХ рд╡्рдпрдп
(рд░ूрдкрдпों рдоें)            рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
100-150                      4
150-200                      5
200-250                    12
250-300                     2
300-350                     2

рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдЧ           рдмाрд░ंрдмाрд░рддा       рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓         f            рдЪिрд╣्рди(x)     fx
100-150       4         125       500
150-200       5         175      875
200-25       12         225      2700
250-300      2          275     550
300-350      2         325      650     
                  f=25                fx=5275
рдоाрдз्рдп=fx/f=5275/25=211
7. рд╡ाрдпु рдоें рд╕рд▓्рдлрд░ рдбाрдИ рдЖрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХी рд╕ांрдж्рд░рддा (рднाрдЧ рдк्рд░рддि рдоिрд▓िрдпрди рдоें) рдХो рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдПрдХ рдирдЧрд░ рдХे 30 рдоोрд╣рд▓्рд▓े рд╕े рдЖंрдХрдб़े рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХिрдП рдЧрдП, рдЬिрди्рд╣ें рдиीрдЪे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै|
   
    SO2
рдХी рд╕ांрдж्рд░рддा            рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0.00-0.04             4
0.04-0.08            9
0.08-0.12            9
0.12-0.16            2
0.16-0.20           4
0.20-0.24           2

рд╡ाрдпु SO2 рдоें рдХी рд╕ांрдж्рд░рддा рдХा рдоाрдз्рдп рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдЧ              рдмाрд░ंрдмाрд░рддा       рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓             f              рдЪिрд╣्рди(x)    fx
0.00-0.04       4             0.02     0.08
0.04-0.08       9             0.06     0.54
0.08-0.12       9             0.10     0.90
0.12-0.16       2             0.14     0.28
0.16-0.20       4             0.16     0.72
0.20-0.24       2             0.20     0.44  
                    f=30                    fx=2.96
рдоाрдз्рдп=fx/f= 2.96/30=0.099
8. рдХिрд╕ी рдХрдХ्рд╖ा рдЕрдз्рдпाрдкिрдХा рдиे рдкूрд░े рд╕рдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдХрдХ्рд╖ा рдХे 40 рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрддि рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд░ूрдк рдоें рд░िрдХॉрд░्рдб рдХी| рдПрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЬिрддрдиे рджिрди рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣ा рдоाрдз्рдп рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рджिрдиों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा         рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
0-6                                    11
6-10                                 10
10-14                               7
14-20                              4
20-28                              4
28-38                              3
38-40                              1


рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा      рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓           f             рдЪिрд╣्рди(x)     fx
0-6              11             3           33
6-10            10            8           80
10-14           7            12          84
14-20           4            17         68
20-28           4            24         96
28-38           3            33         99
38-40           1            39         39      
                  f=40                   fx=499
рдоाрдз्рдп=fx/f=499/40=12.48
9. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी 35 рдирдЧрд░ों рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░(рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоें) рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै| рдоाрдз्рдп рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ (℅ рдоें)        рдирдЧрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
45-55                                 3
55-65                               10
65-75                                11
75-85                                  8
85-95                                  3


рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╡рд░्рдЧ             рдмाрд░ंрдмाрд░рддा      рд╡рд░्рдЧ
рдЕंрддрд░ाрд▓           f             рдЪिрд╣्рди(x)     fx
45-55           3             50        150
55-65          10           60         600
65-75          11           70         770
75-85           8            80         640
85-95           3            90         270    
                   f=35                  fx=2430
рдоाрдз्рдп=fx/f=2430/35=69.43℅

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ