Bihar Board Class-9 Angles and line Solution All Exercise-6.1,6.2,6.3








                         рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-6.1



1. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 117 рдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рдЖрдХृрддि 6.13 рдоें, рд░ेрдЦाрдПँ AB рдФрд░ CD рдмिंрджु O рдкрд░ рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрдж рдХрд░рддी рд╣ै| рдпрджि <AOC+<BOE=70° рд╣ै рдФрд░ <BOD=40° рд╣ै, рддो <BOE рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╡рд░्рддी <COE рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|

рдЙрдд्рддрд░:—-
<AOC+<BOE=70°     ——(1) 
<AOC=<BOD        ———(2) 
рд╕рдоी (1) рдФрд░ (2) рд╕े, 
<BOD+<BOE=70
<DOE=70°      ——(3) 
<DOE+<COE=180
<COE=180-<DOE=180-70=110
<COE=360-<COE=360-110=250
рд╕рдоी (3) рд╕े, 
<DOE=70     <BOD=40
<BOE=<DOE-<BOD=70-40=30
2. рдЖрдХृрддि 6.14 рдоें (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 117), рд░ेрдЦाрдПँ XY рдФрд░ MN рдмिंрджु O рдкрд░ рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрдж рдХрд░рддी рд╣ै| рдпрджि <POY=90 рдФрд░ a:b=2:3 рд╣ै, рддो c рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
<XOP+<POY=180
<XOP+90=180
<XOP=180-90=90
a+b=90
a:b:2:3
a=2x     b=3x      2x+3x=90   x=18
a=2×18=36
b=3×18=54
b+c=180
c=180-b=180-54=126
3. рдЖрдХृрддि 6.15 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 117) рдоें, рдпрджि <PQR=<PRQ рд╣ै, рддो рд╕िрдж्рдз рдХीрдЬिрдП рдХि <PQS=<PRT рд╣ै|

рдЙрдд्рддрд░:—
рджिрдпा рд╣ै:-<PQR=<PRQ
рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиा рд╣ै:-<PQS=<PRT
рдк्рд░рдоाрдг:–
рдХिрд░рдг QS рдФрд░ QR рд╡िрдкрд░ीрдд рдХिрд░рдгें рд╣ै
RS рдПрдХ рд░ेрдЦा рд╣ै 
<PQS+<PQR=180
<PRT+<PRQ=180
<PQR=<PRQ
<PQS=<PRT
4. рдЖрдХृрддि 6.16 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 118) рдоें, рдпрджि x+y=w+z рд╣ै, рддो рд╕िрдж्рдз рдХीрдЬिрдП рдХि AOB рдПрдХ рд░ेрдЦा рд╣ै|

рдЙрдд्рддрд░:—
x+y+w+z=360
(x+y)+(x+y)=360  (x+y=w+z) 
2x+2y=360
x+y=180
x рдФрд░ y рдПрд╡ं w рдФрд░ z рднी рд░ैрдЦिрдХ рдпुрдЧ्рдо рдмрдиाрддे рд╣ै рдЬो рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि OA рдФрд░ OB рджो рд╡िрдкрд░ीрдд рдХिрд░рдгें рд╣ै|
AOB рдПрдХ рд░ेрдЦा рд╣ै|
5. рдЖрдХृрддि 6.17 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 118) рдоें, POQ рдПрдХ рд░ेрдЦा рд╣ै| рдХिрд░рдг OR рд░ेрдЦा PQ рдкрд░ рд▓ंрдм рд╣ै| рдХिрд░рдг OP рдФрд░ OR рдХे рдмीрдЪ рдоें OS рдПрдХ рдЕрди्рдп рдХिрд░рдг рд╣ै| рд╕िрдж्рдз рдХीрдЬिрдП <ROS=1/2(<QOS~<POS) 
рдЙрдд्рддрд░:—
<POR=<ROQ
<POS+<ROS=<QOS-<ROS
2<ROS=<QOS-<POS
<ROS=1/2(<QOS-<POS) 
6. рдпрд╣ рджिрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ै рдХि <XYZ=64° рд╣ै XY рдФрд░ рдХो рдмिंрджु P рддрдХ рдмрдвाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рджी рд╣ुрдИ рд╕ूрдЪрдиा рд╕े рдПрдХ рдЖрдХृрддि рдЦींрдЪिрдП| рдпрджि рдХिрд░рдг YQ, <ZYP рдХो рд╕рдо рдж्рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░рддी рд╣ो, рддो <XYQ рдФрд░ <QYP рдк्рд░рддिрд╡рд░्рддी рдХे рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:— 
 <XYZ+<ZYP=180
64+<ZYP=180
<ZYP=180-64=116
<ZYP=<QYP=116/2=58
<XYQ=<QYZ+<ZYX=58+64=122
<QYP=360-<QYP=360-38=302
рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी–6.2



1. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 125 рдкрд░ рджी рдЧрдИ рдЖрдХृрддि 6.28 рдоें, x рдФрд░ y рдХे рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП рдФрд░ рдлिрд░ рджрд░्рд╢ाрдЗрдП рдХि AB||CD рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:–
50+x=180     x=180-50=130   y=130      
AB||CD
2. рдЖрдХृрддि 6.29 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 125 рдоें) рдпрджि AB||CD, CD||EF рдФрд░ y:z=3:7 рд╣ै, рддो x рдХा рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
AB||CD     CD||EF
AB||EF
x, z         x=z    —-(1) 
x+y=180
z+y=180      —–(2) 
y:z=3:7                      3+7=10
z=  7   ×180=126      x=126
     10
3. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 126 рдХी рдЖрдХृрддि 6.30 рдоें, рдпрджि AB||CD, EF|CD рдФрд░ <GED рд╣ै, рддो <AGE, <GEF рдФрд░ <FGE рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
AB||CD,       GE       G     E
<AGE=<GED=126
<GEF=<GED-<DEF=126-90=36
<FGE       <GEC=90-<GEF=90-36=54
<AGE=126        <GEF=36    <FGE=54
4. рдЖрдХृрддि 6.31 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 126 рдоें), рдпрджि PQ||ST, <PQR=110 рдФрд░ <RST=130 рд╣ै, рддो <QRS рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
URV||PQ||ST
PQ||UR,   QR
<PQR+<QRU=180
110+<QRU=180,  <QRU=180-110=70
RV||ST       SR
<TSR+<SRV=180
130+<SRV=180     <SRV=180-130=50
<URQ+<QRS+<SRV=180
70+<QRS+50=180
<QRS=180-120=60
5. рдЖрдХृрддि 6.32 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 128) рдоें, рдпрджि AB||CD, <APQ=50 рдФрд░ <PRD=127 рд╣ै, рддो x рдФрд░ y рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
AB||CD,     PQ
<APQ=<PQR
x=50
AB||CD
<APR=<PRD
50+Y=127     Y=127-50=77
6. рдЖрдХृрддि 6.33 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 126) рдоें, PQ рдФрд░ RS рджो рджрд░्рдкрдг рд╣ै рдЬो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд╕рдоांрддрд░ рд░рдЦे рдЧрдП рд╣ैं| рдПрдХ рдЖрдкрддрди рдХिрд░рдг AB, рджрд░्рдкрдгPQ, рд╕े рдкрд░ рдЯрдХрд░ाрддी рд╣ै рдФрд░ рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рдХिрд░рдг рдкрде BC рдкрд░ рдЪрд▓рдХрд░ рджрд░्рдкрдг RS рд╕े C рдкрд░ рдЯрдХрд░ाрддी рд╣ै рддрдеा рдкुрдиः CD рдХे рдЕрдиुрджिрд╢ рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै| рд╕िрдж्рдз рдХीрдЬिрдП рдХि AB||CD рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
AB||CD
BM|PQ,  CN|RS   PQ||RS
BM|RS    BM||CN
BM||CN     BC
<2=<3
<1=<2,     <3=<4
<1+<2=2<2         <3+<4=2<3
<1+<2=<3+<4
<ABC=<BCD
рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी- 6.3



1. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 129 рдоें рджी рдЧрдИ рдЖрдХृрддि 6.39 рдоें, ∆PQR рдХी рднुрдЬाрдУं QP рдФрд░ RQ рдХो рдХ्рд░рдорд╢ः рдмिंрджुрдУं S рдФрд░ T рддрдХ рдмрдв़ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдпрджि <SPR=135 рд╣ै рдФрд░ <PQT=110 рд╣ै, рддो <PRQ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:–
<QPR+<RPS=180
<QPR+135=180
<QPR=180-135=45
<RQP+<PQT=180
<RQP+110=180
<RQP=180-110=70
<PQR+<QRP+<RPQ=180
70+<PRQ+45=180
<PRQ=180-115=65
<TOR=<QRP+<RPQ
=110=<PRQ-45
<PRQ=110-45=65
2. рдЖрдХृрддि 6.40 (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 130) рдоें, <X=62 рдФрд░ <XYZ=54 рд╣ै| рдпрджि YO рдФрд░ ZO рдХ्рд░рдорд╢ः ∆XYZ рдХे <XYZ рдФрд░ <XZY рдХे рд╕рдордж्рд╡िрднाрдЬрдХ рд╣ै, рддो <OZY рдФрд░ <YOZ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:–
54+<YZX+62=180
<YZX=180-116=64
<OYZ=  1  <XYZ=  1  ×54=27
              2               2
<YZO=  1   ×64=32
              2
<OYZ+<YZO+<YOZ=180
27+32+<YOZ=180
<YOZ=180-59=121
3. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 130 рдкрд░ рджी рдЧрдИ рдЖрдХृрддि 6.41, рдоें рдпрджि AB||DE, <BAC=35 рдФрд░ <CDE=53 рд╣ै, рддो <DCE рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
AB||DE
<BAE=<DEA
<BAC=35       <BAE=35
<DEA=35=<DEC
<CDE+<DEC+<ECD=180
53+35+<DCE=180
<DCE=180-88=92
4. рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 130 рдкрд░ рджी рдЧрдИ рдЖрдХृрддि 6.42 рдоें, рдпрджि рд░ेрдЦाрдПँ PQ рдФрд░ RS, T рдкрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрдж рдХрд░рддी рд╣ै рдХि <PRT=40, <RPT=95 рдФрд░ <TSQ=75 рд╣ै, рддो <SOT рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:–
<PRT+<RTP+<TPR=180
40+<RTP+95=180
<RTP=180-135=45
<RTP=<STQ
<QST+<STQ+<TQS=180
75+45+<TQS=180
<SQT=180-120=60
5. рдЖрдХृрддि 6.43, (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 130) рдоें, рдпрджि PQ|PS, PQ||SR, <SQR=28 рдФрд░ <QRT=65 рддो x рдФрд░ y рдХे рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:–
PQ|PS,    <QPS=90
<PQS=<QSP=x
∆SRQ,     <QRT=<RQS+<QSR
65=28+x       x=65-28=37
∆PQS, 
<P+x+y=180
90+37+y=180,    y=180-127=53
6. рдЖрдХृрддि 6.44, (рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкृрд╖्рда 131) рдоें ∆PQR рдХी рднुрдЬा QR рдХो рдмिंрджु S рддрдХ рдмрдв़ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै| рдпрджि <PQR рдФ <PRS рдХे рд╕рдордж्рд╡िрднाрдЬрдХ рдмि T рдкрд░ рдоिрд▓ाрддे рд╣ैं, рддो рд╕िрдж्рдз рдХीрдЬिрдП рдХि <QTR=1/2 <QPR рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
<QTR=  1   <QPR
             2
<PRS=<P+<PQR
  1   <PRS=  1   <P+  1   <PQR
   2               2            2
<TRS=  1  <P+<YQR
             2
<TRS=<T+<TQR
  1   <P+<TQR=<T+<TQR
   2
<T=  1   <P
         2
<QTR=  1   <QTR
             2

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ