Bihar Board Class-8 Rational Number Solution All Exercise-1.1











                        рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-1.1






1.рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рдпोрдЬ्рдп рдк्рд░рддिрд▓ोрдо рд▓िрдЦिрдП

(i)   2           (ii)  25     (iii) -16   (iv) -15  
       3                   9                               8

(v) 0   (vi)  -5    (vii)  13     (viii)-2  
                   -7             -5              15


рдЙрдд्рддрд░:–
рдпोрдЬ्рдп рдк्рд░рддिрд▓ोрдо:—
(i)  2   + ( -2  )=0;        -2   
      3          3                 3
(ii)  25   ;      -25    
        9             9
(iii) -16;       16
(iv)  -15   ;      15   
          8            8
(v) 0 ;    0
(vi)  -5    ;       5   
        -7            7
(vii)   13   ;       13    
          -5             5
(viii)   -2    ;     2   
          15         15
2.рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी рдХे рдЦाрд▓ी рд╕्рдеाрди рдХो рднрд░िрдП

рд╕ंрдЦ्рдпा         рдЧुрдгрди рдк्рд░рддिрд▓ोрдо

-13                1/-13

  5                  —–
  4

  4                 —–
 -7

  -5             ——
  -8

-1              ——


рдЙрдд्рддрд░:—
рд╕ंрдЦ्рдпा         рдЧुрдгрди рдк्рд░рддिрд▓ोрдо
-13                1/-13
  5                  4/5
  4
  4                 -7/4
 -7
  -5             -8/-5
  -8
-1              -1
3. рдЙрдЪिрдд рдЧुрдгрдзрд░्рдоों рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХा рдоाрди рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП:

(i)

   4        +    3    +   -2    +   -11   
   3              5           3            5

рдЙрдд्рддрд░:—
  4    +   -2    +    3    +   -11   
  3          3          5           5
  1    ×(4-2) +   1   (3-11) 
  3                    5
  1   ×2 +   1   ×(-8) 
  3              5
  2     –   8   
  3         5
  2×5-8×3   =  10-24    =  -14    
       15               15            15
  
(ii) 

  2   × -3   –   1  ×   3   +  1  × 2  
  5        7       6       2      14    5

рдЙрдд्рддрд░:—
  2   ×( -3   +  1  ) ×  -1  ×  3  
  5        7       14        6      2
  2   ×( -6+1  ) –   1   
  5          14         4
  2   ×  -5    –   1   
  5       14       4
  -1     –    1    
   7          4
  -4-7      =   -11    
    28             28
4.   5   рдХो  -7  рдХे рд╡्рдпुрдд्рдХ्рд░рдо рд╕े рдЧुрдг
     18         72                     рдХीрдЬिрдП|


рдЙрдд्рддрд░:—
  -7   рдХा рд╡्рдпुुुрдд्рдХ्рд░рдо   72  
  72                    -7

  5    ×   72    =   20    =  -20  
 18         -7         -7            7
5.-1   × (  1   +   1   )=-1  × 1   + -1 × 1 
     3         2         4        3     2       3    4
рдХे рд░ूрдк рдоें рдХौрди рд╕ा рдЧुрдгрдзрд░्рдо рд╣ै? рдмрддाрдЗрдП|

рдЙрдд्рддрд░:—

-1   × (  1   +   1   )=-1  × 1   + -1 × 1 
 3         2         4        3     2       3    4
рд╡िрддрд░рдг рдиिрдпрдо
6.рдХ्рдпा -1  1  рдХा  рдЧुрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рддिрд▓ोрдо  8  рд╣ै?
                8                                      9
рдХाрд░рдг рд╕рд╣िрдд рдЙрдд्рддрд░ рджीрдЬिрдпे|


рдЙрдд्рддрд░:–
-1   1    рдХा рдЧुрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рддिрд▓ोрдо   8    рд╣ै,рдХ्рдпोंрдХि 
      8                                      9
-1   1   рдФрд░   8    рдХा рдЧुुрдгрдирдлрд▓ 1 рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै
      8            9
7. рдХ्рдпा 3  1   рдХा рдЧुрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рддिрд▓ोрдо 0.3 рд╣ै?    
                3
рдХ्рдпों рдЕрдерд╡ा рдХ्рдпों рдирд╣ीं?


рдЙрдд्рддрд░:—


 3   1    рдХा рдЧुрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рддिрд▓ोрдо 0.3 рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рджोрдиों 
      3
рдХा рдЧुрдгрдирдлрд▓ 1 рд╣ोрддा рд╣ै|
  1    ×0.3=  10   ×  3   =1
     3                 3       10
8. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХो рд╡िрддрд░рдг рдиिрдпрдо рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣рд▓ рдХीрдЬिрдП|

(i)   -3   ×(  2    +   -5   
        4         3           6


рдЙрдд्рддрд░:—
  -3   ×  2    +   -3   ×  -5    
   4       3          4         6
  -1     +   5    
   2          8
  -4 +5    =    1   
      8             8
(ii)   5   ×(  -2    +   3   
        6          5        10


рдЙрдд्рддрд░:—
  5    ×   -2    +   5   ×   3   
  6          5          6      10
  -1     +   1   
   3          4
  -4+3      =   -1    
    12            12
9. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХाрд▓рдо ‘рдЕ’ рдХो рдХाрд▓рдо ‘рдм’ рдХे рдЙрдЪिрдд рдиिрдпрдо рд╕े рдоिрд▓ाрдПं:–

рдЙрдд्рддрд░:—
(i)   -1     +   3    =  3    +   -1   
        2          4        4           2
(i) рдпोрдЧ рдХा рдХ्рд░рдо рд╡िрдиिрдордп рдиिрдпрдо 
(ii)   5    ×   4    =   4   ×  5   
        6         7         7       6
(j)рдЧुрдгा рдХा рдХ्рд░рдо рд╡िрдиिрдордп рдиिрдпрдо
(iii)  -1    +   2   )+ 3  = -1  +( 2  + 3 
         2         5       10     2      5    10
(h) рдпोрдЧ рдХा рд╕ाрд╣рдЪрд░्рдп рдиिрдпрдо
(iv)   1    +   3   =  5   
        4          8       8
(f) рд╕ंрд╡рд░рдХ рдиिрдпрдо
(v)5× 1   3   =5×( 1  ×  3   
          2      4            2       4
(c) рдЧुрдгा рдХा рд╕ाрд╣рдЪрд░्рдп рдиिрдпрдо
(vi)  -5    +0=  -5    
         4             4
(a) рдпोрдЬ्рдп рддрдд्рд╕рдордХ
(vii)  -8   ×1=  -8    
          3            3
(b) рдЧुрдгाрдд्рдордХ рддрдд्рд╕рдордХ
(viii)  5 ×( 1 + 2  )= 5  × 1  + 5  ×  2   
          2     3     5      2     3     2      5
(e) рд╡िрддрд░рдг рдиिрдпрдо
(ix)  5   ×  3   =1
        3       5
(g) рдЧुрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рддिрд▓ोрдо
(x)  -7   +   7   =0
       4        4
(d) рдпोрдЬ्рдп рдк्рд░рддिрд▓ोрдо

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ