рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-14.3
1. рдПрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдиे рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें 15-44 (рд╡рд░्рд╖ों рдоें) рдХी рдЖрдпु рд╡ाрд▓ी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдоें рдмीрдоाрд░ी рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХे рдХाрд░рдгों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рд╕े рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े (℅ рдоें) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП:
рдХ्рд░режрд╕ंреж рдХाрд░рдг рдорд╣िрд▓ा рдоृрдд्рдпु рджрд░(℅)
1. рдЬрдирди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп 31.8
рдЕрд╡рд╕्рдеा
2. рддंрдд्рд░िрдХा рдордиोрд╡िрдХाрд░ी 25.4
рдЕрд╡рд╕्рдеा
3. рдХ्рд╖рддि 12.4
4. рд╣ृрджрдп рд╡ाрд╣िрдХा 4.3
рдЕрд╡рд╕्рдеा
5. рд╢्рд╡рд╕рди рдЕрд╡рд╕्рдеा 4.1
6. рдЕрди्рдп рдХाрд░рдг 22.0
(i)рдКрдкрд░ рджी рдЧрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдЖрд▓ेрдЦीрдп рд░ूрдк рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|
(ii)рдХौрди рд╕ी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдЦрд░ाрдм рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рдХा рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ै?
(iii)рдЕрдкрдиे/рдЕрдкрдиी рдЕрдз्рдпाрдкрдХ/рдЕрдз्рдпाрдкिрдХा рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдРрд╕े рджो рдХाрд░рдгों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХीрдЬिрдП рдЬिрдирдХी рдКрдкрд░ (ii) рдоें рдоुрдЦ्рдп рднूрдоिрдХा рд░рд╣ी рд╣ो|
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii) рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдЦрд░ाрдм рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдЬрдирди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ै|
(iii) рд╡े рджो рдХाрд░рдг рдЬिрдирдХी рдКрдкрд░ (ii) рдоें рдоुрдЦ्рдп
рднूрдоिрдХा рд╣ै:
(a) рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рддो рдЧрд░ीрдмी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдк्рд░рд╕рд╡ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХे рджौрд░ाрди рдЕрдзिрдХांрд╢ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЙрдЪिрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै рд╕ाрде рд╣ी рдЕрди्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХो рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдкाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди्рд╣ें рдоृрдд्рдпु рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै|
(b)рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдЕрд▓्рдк рдЖрдпु рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рд╣ोрдиा рд╣ै рдЖрджि|
2. рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी (рдиिрдХрдЯрддрдо рджрд╕ рддрдХ рдХी) рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖंрдХрдб़े рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:
рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों
рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬाрддि 940
рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬрдирдЬाрддि 970
рдЧैрд░ рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬाрддि/ 920
рдЬрдирдЬाрддि
рдкिрдЫрдб़े рдЬिрд▓े 950
рдЧैрд░ рдкिрдЫрдб़े рдЬिрд▓े 920
рдЧ्рд░ाрдоीрдг 930
рд╢рд╣рд░ी 910
(i)рдКрдкрд░ рджी рдЧрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдПрдХ рджंрдб рдЖрд▓ेрдЦ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|
(ii)рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдХे, рдмрддाрдЗрдП рдХि рдЖрдк рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдоें рдХौрди рдХौрди рд╕े рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं|
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рд╕े рд╣рдоें рдпрд╣ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी (рдиिрдХрдЯрддрдо рджрд╕ рддрдХ) рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬрдирдЬाрддि рдоें рдЕрдзिрдХрддрдо рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╡े (рд▓рдб़рдХिрдпाँ) рд╢рд╣рд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें (рд╕ंрдЦ्рдпा) рдиिрдо्рдирддрдо рд╣ै|
3. рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХे рдЪुрдиाрд╡ рдоें рд╡िрднिрди्рди рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЬीрддे рдЧрдП рд╕ीрдЯों рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:
рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯी рдЬीрддे рдЧрдП рд╕ीрдЯ
A 75
B 55
D 29
E 10
F 37
(i)рдорддрджाрди рдХे рдкрд░िрдгाрдоों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдПрдХ рджंрдб рдЖрд▓ेрдЦ рдЦींрдЪिрдП|
(ii)рдХिрд╕ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯी рдиे рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ीрдЯें рдЬीрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)A
4. рдПрдХ рдкौрдзे рдХी 40 рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд▓ंрдмाрдЗрдпाँ рдПрдХ рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рддрдХ рд╢ुрдж्рдз рдоाрдкी рдЧрдИ рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдЖंрдХрдб़े рдХो рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
рд▓ंрдмाрдИ (рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдоें) рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
118-126 3
127-135 5
136-144 9
145-153 12
154-162 5
163-171 4
172-180 2
(i)рджिрдП рд╣ुрдП рдЖंрдХрдб़े рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|
(ii)рдХ्рдпा рдЗрди्рд╣ीं рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдХोрдИ рдЕрди्рдп рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рд╣ै?
(iii)рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕рд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рд╣ै рдХि 153 рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рд▓рдо्рдмाрдИ рд╡ाрд▓ी рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै? рдХ्рдпों?
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)рд╣ाँ, рджिрдП рдЧрдП рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдЕрди्рдп рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмрд╣ुрднुрдЬ рд╣ै|
(iii)рдирд╣ीं, рдпрд╣ рд╕рд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि 153 рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рд▓рдо्рдмाрдИ рд╡ाрд▓ी рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै| рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд░्рдЧांрддрд░ рдХी рдЙрдкрд░ि рд╕ीрдоा 153.5,144.5-153.5, рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै рдЕрддः 153 рднी рдЗрд╕рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै|
5. рдиीрдЪे рдХी рд╕ाрд░рдгी рдоें 400 рдиिрдпाрди рд▓ैрдо्рдкों рдХे рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:
рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ (рдШंрдЯों рдоें) рд▓ैрдо्рдкों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
300-400 14
400-500 56
500-600 60
600-700 86
700-800 74
800-900 62
900-1000 48
(i)рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рджी рд╣ुрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|
(ii)рдХिрддрдиे рд▓ैрдо्рдкों рдХे рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ 700 рдШंрдЯों рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)184
6. рдиीрдЪे рдХी рджो рд╕ाрд░рдгिрдпों рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП рдЧрдП рдЕंрдХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджो рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХा рдмंрдЯрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै:
рд╕ेрдХ्рд╢рди A рд╕ेрдХ्рд╢рди B
рдЕंрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдЕंрдХ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10 3 0-10 5
10-20 9 10-20 19
20-30 17 20-30 15
30-40 12 30-40 10
40-50 9 40-50 1
рджो рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмрд╣ुрднुрдЬों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдПрдХ рд╣ी рдЖрд▓ेрдЦ рдкрд░ рджोрдиों рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдк्рд░ाрдк्рддांрдХ рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|рджोрдиों рдмрд╣ुрднुрдЬों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдХे рджोрдиों рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рдиिрд╖्рдкाрджाрдиों рдХी рддुрд▓рдиा рдХीрдЬिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╕ेрдХ्рд╢рди A
рдЕंрдХ рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10 5 3
10-20 15 9
20-30 25 17
30-40 35 12
40-50 45 9
рд╕ेрдХ्рд╢рди B
рдЕंрдХ рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10 5 5
10-20 15 19
20-30 25 15
30-40 35 10
40-50 45 1
(iii)рд╣рдордиे рдкाрдпा рдХि рд╕ेрдХ्рд╢рди B рдиे рдмрдв़िрдпा рдкрд░िрдгाрдо рджिрдЦाрдпा рд╣ै (23, 16) рддрдХ рдЬрдмрдХि рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╕ेрдХ्рд╢рди B рдХा рдкрд░िрдгाрдо, рд╕ेрдХ्рд╢рди A рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕े рдЦрд░ाрдм рд╣ै|
7. рдПрдХ рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдоैрдЪ рдоें рджो рдЯीрдоों рдФрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЧेрджों рдоें рдмрдиाрдП рдЧрдП рд░рди рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:
рдЧेंрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЯीрдо A рдЯीрдо B
1-6 2 5
7-12 1 6
13-18 8 2
19-24 9 10
25-30 4 5
31-36 5 6
37-42 6 3
43-48 10 4
49-54 6 8
55-60 2 10
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЧेंрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди рдЯीрдо A рдЯीрдо B
0.5-6.5 3.5 2 5
6.5-12.5 9.5 1 6
12.5-18.5 15.5 8 2
18.5-24.5 21.5 9 10
24.5-30.5 27.5 4 5
30.5-36.5 33.5 5 6
36.5-42.5 39.5 6 3
42.5-48.5 45.5 10 4
48.5-54.5 51.5 6 8
54.5-60.5 57.5 2 10
8. рдПрдХ рдкाрд░्рдХ рдоें рдЦेрд▓ рд░рд╣े рд╡िрднिрди्рди рдЖрдпु рд╡рд░्рдЧों рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдПрдХ рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиे рдк рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП:
рдЖрдпु(рд╡рд░्рд╖ों рдоें) рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
1-2 5
2-3 3
3-5 6
5-7 12
7-10 9
10-15 10
15-17 4
рдКрдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдЖрдпु(рд╡рд░्рд╖ों рдоें) рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1-2 5 5/1=1
2-3 3 3/1=3
3-5 6 6/2=3
5-7 12 12/2=6
7-10 9 9/3=3
10-15 10 10/5=2
15-17 4 4/2=2
9. рдПрдХ рд╕्рдеाрдиीрдп рдЯेрд▓ीрдлोрди рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╕े 100 рдХुрд▓рдиाрдо рдпाрджृрдЪ्рдЫрдпा рд▓िрдП рдЧрдП рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдиिрдо्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмंрдЯрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा:
рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХुрд▓рдиाрдоों рдХी
рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕ंрдЦ्рдпा
1-4 6
4-6 30
6-8 44
8-12 16
12-20 4
(i)рджी рд╣ुрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|
(ii)рд╡рд╣ рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмрддाрдЗрдП рдЬिрд╕рдоें рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдХुрд▓рдиाрдо рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХुрд▓рдиाрдоों рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд
рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕ंрдЦ्рдпा рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1-4 6 4
4-6 30 30
6-8 44 44
8-12 16 8
12-20 4 1
(i)
(ii)6-8
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ