Bihar Board Class-9 Statistics Solution All Exercise-14.3

                   

 









                   рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-14.3




1. рдПрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдиे рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें 15-44 (рд╡рд░्рд╖ों рдоें) рдХी рдЖрдпु рд╡ाрд▓ी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдоें рдмीрдоाрд░ी рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХे рдХाрд░рдгों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рд╕े рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े (℅ рдоें) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП:

рдХ्рд░режрд╕ंреж       рдХाрд░рдг        рдорд╣िрд▓ा рдоृрдд्рдпु рджрд░(℅)

1.          рдЬрдирди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп          31.8
                рдЕрд╡рд╕्рдеा

2.       рддंрдд्рд░िрдХा рдордиोрд╡िрдХाрд░ी      25.4
                  рдЕрд╡рд╕्рдеा

3.                 рдХ्рд╖рддि                 12.4

4.           рд╣ृрджрдп рд╡ाрд╣िрдХा           4.3
                  рдЕрд╡рд╕्рдеा

5.          рд╢्рд╡рд╕рди рдЕрд╡рд╕्рдеा          4.1

6.            рдЕрди्рдп рдХाрд░рдг          22.0

(i)рдКрдкрд░ рджी рдЧрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдЖрд▓ेрдЦीрдп рд░ूрдк рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|

(ii)рдХौрди рд╕ी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдЦрд░ाрдм рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рдХा рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ै? 

(iii)рдЕрдкрдиे/рдЕрдкрдиी рдЕрдз्рдпाрдкрдХ/рдЕрдз्рдпाрдкिрдХा рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдРрд╕े рджो рдХाрд░рдгों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХीрдЬिрдП рдЬिрдирдХी рдКрдкрд░ (ii) рдоें рдоुрдЦ्рдп рднूрдоिрдХा рд░рд╣ी рд╣ो|


рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii) рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдЦрд░ाрдм рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдЬрдирди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ै|
(iii) рд╡े рджो рдХाрд░рдг рдЬिрдирдХी рдКрдкрд░ (ii) рдоें рдоुрдЦ्рдп
 рднूрдоिрдХा рд╣ै:
(a) рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рддो рдЧрд░ीрдмी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдк्рд░рд╕рд╡ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХे рджौрд░ाрди рдЕрдзिрдХांрд╢ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЙрдЪिрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै рд╕ाрде рд╣ी рдЕрди्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХो рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдкाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди्рд╣ें рдоृрдд्рдпु рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै|
(b)рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдЕрд▓्рдк рдЖрдпु рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рд╣ोрдиा рд╣ै рдЖрджि|
2. рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी (рдиिрдХрдЯрддрдо рджрд╕ рддрдХ рдХी) рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖंрдХрдб़े рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:

рдХ्рд╖ेрдд्рд░                          рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों
                               рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬाрддि             940
рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬрдирдЬाрддि        970
рдЧैрд░ рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬाрддि/       920
рдЬрдирдЬाрддि
рдкिрдЫрдб़े рдЬिрд▓े                   950
рдЧैрд░ рдкिрдЫрдб़े рдЬिрд▓े              920
рдЧ्рд░ाрдоीрдг                          930
рд╢рд╣рд░ी                            910

(i)рдКрдкрд░ рджी рдЧрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдПрдХ рджंрдб рдЖрд▓ेрдЦ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|
(ii)рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдХे, рдмрддाрдЗрдП рдХि рдЖрдк рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдоें рдХौрди рдХौрди рд╕े рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं|




рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рд╕े рд╣рдоें рдпрд╣ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░рддि рд╣рдЬाрд░ рд▓рдб़рдХों рдкрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी (рдиिрдХрдЯрддрдо рджрд╕ рддрдХ) рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬрдирдЬाрддि рдоें рдЕрдзिрдХрддрдо рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╡े (рд▓рдб़рдХिрдпाँ) рд╢рд╣рд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें (рд╕ंрдЦ्рдпा) рдиिрдо्рдирддрдо рд╣ै|
3. рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХे рдЪुрдиाрд╡ рдоें рд╡िрднिрди्рди рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЬीрддे рдЧрдП рд╕ीрдЯों рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:

рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯी          рдЬीрддे рдЧрдП рд╕ीрдЯ
A                                  75
B                                  55
D                                 29
E                                 10
F                                 37

(i)рдорддрджाрди рдХे рдкрд░िрдгाрдоों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдПрдХ рджंрдб рдЖрд▓ेрдЦ рдЦींрдЪिрдП|
(ii)рдХिрд╕ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯी рдиे рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ीрдЯें рдЬीрддी рд╣ै? 
рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)A
4. рдПрдХ рдкौрдзे рдХी 40 рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд▓ंрдмाрдЗрдпाँ рдПрдХ рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рддрдХ рд╢ुрдж्рдз рдоाрдкी рдЧрдИ рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдЖंрдХрдб़े рдХो рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ाрд░рдгी рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै

рд▓ंрдмाрдИ (рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдоें)    рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
118-126                       3
127-135                       5
136-144                      9
145-153                     12
154-162                     5        
163-171                     4
172-180                    2

(i)рджिрдП рд╣ुрдП рдЖंрдХрдб़े рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|

(ii)рдХ्рдпा рдЗрди्рд╣ीं рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдХोрдИ рдЕрди्рдп рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рд╣ै? 

(iii)рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕рд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рд╣ै рдХि 153 рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рд▓рдо्рдмाрдИ рд╡ाрд▓ी рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै? рдХ्рдпों? 


рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)рд╣ाँ, рджिрдП рдЧрдП рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдЕрди्рдп рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд▓ेрдЦ рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмрд╣ुрднुрдЬ рд╣ै|
(iii)рдирд╣ीं, рдпрд╣ рд╕рд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि 153 рдоिрд▓ीрдоीрдЯрд░ рд▓рдо्рдмाрдИ рд╡ाрд▓ी рдкрдд्рддिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै| рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд░्рдЧांрддрд░ рдХी рдЙрдкрд░ि рд╕ीрдоा 153.5,144.5-153.5, рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै рдЕрддः 153 рднी рдЗрд╕рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै|
5. рдиीрдЪे рдХी рд╕ाрд░рдгी рдоें 400 рдиिрдпाрди рд▓ैрдо्рдкों рдХे рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:

рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ (рдШंрдЯों рдоें)     рд▓ैрдо्рдкों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
300-400                     14
400-500                     56
500-600                     60
600-700                     86
700-800                     74
800-900                    62
900-1000                 48

(i)рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рджी рд╣ुрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|

(ii)рдХिрддрдиे рд▓ैрдо्рдкों рдХे рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ 700 рдШंрдЯों рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै? 


рдЙрдд्рддрд░:—
(i)
(ii)184 

6. рдиीрдЪे рдХी рджो рд╕ाрд░рдгिрдпों рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП рдЧрдП рдЕंрдХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджो рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХा рдмंрдЯрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै:

рд╕ेрдХ्рд╢рди A                         рд╕ेрдХ्рд╢рди B

рдЕंрдХ      рдмाрд░ंрдмाрд░рддा        рдЕंрдХ     рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10         3                0-10        5
10-20      9               10-20      19
20-30     17              20-30      15
30-40     12               30-40    10
40-50      9                40-50     1

рджो рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмрд╣ुрднुрдЬों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдПрдХ рд╣ी рдЖрд▓ेрдЦ рдкрд░ рджोрдиों рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдк्рд░ाрдк्рддांрдХ рдиिрд░ूрдкिрдд рдХीрдЬिрдП|рджोрдиों рдмрд╣ुрднुрдЬों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдХे рджोрдиों рд╕ेрдХ्рд╢рдиों рдХे рдиिрд╖्рдкाрджाрдиों рдХी рддुрд▓рдиा рдХीрдЬिрдП|



рдЙрдд्рддрд░:—-
рд╕ेрдХ्рд╢рди A                        
рдЕंрдХ       рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди    рдмाрд░ंрдмाрд░рддा       
0-10           5              3               
10-20        15            9               
20-30        25           17              
30-40       35           12               
40-50       45            9  
рд╕ेрдХ्рд╢рди B
рдЕंрдХ       рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди      рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
0-10         5              5
10-20      15            19
20-30      25            15
30-40      35            10
40-50      45            1
(iii)рд╣рдордиे рдкाрдпा рдХि рд╕ेрдХ्рд╢рди B рдиे рдмрдв़िрдпा рдкрд░िрдгाрдо рджिрдЦाрдпा рд╣ै (23, 16) рддрдХ рдЬрдмрдХि рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╕ेрдХ्рд╢рди B рдХा рдкрд░िрдгाрдо, рд╕ेрдХ्рд╢рди A рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕े рдЦрд░ाрдм рд╣ै|
7. рдПрдХ рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдоैрдЪ рдоें рджो рдЯीрдоों рдФрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЧेрджों рдоें рдмрдиाрдП рдЧрдП рд░рди рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:

рдЧेंрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा      рдЯीрдо A       рдЯीрдо B

1-6                        2          5
7-12                     1           6
13-18                   8           2
19-24                   9         10
25-30                  4           5   
31-36                  5           6
37-42                  6           3
43-48                10          4
49-54                 6           8
55-60                 2         10
  
 
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдЧेंрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा  рд╡рд░्рдЧ рдЪिрд╣्рди        рдЯीрдо A     рдЯीрдо B
0.5-6.5            3.5               2           5
6.5-12.5         9.5               1            6
12.5-18.5      15.5             8            2
18.5-24.5      21.5             9          10
24.5-30.5      27.5            4            5   
30.5-36.5      33.5            5            6
36.5-42.5       39.5           6            3
42.5-48.5       45.5         10           4
48.5-54.5       51.5          6            8
54.5-60.5       57.5           2          10




8. рдПрдХ рдкाрд░्рдХ рдоें рдЦेрд▓ рд░рд╣े рд╡िрднिрди्рди рдЖрдпु рд╡рд░्рдЧों рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдПрдХ рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиे рдк рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЖंрдХрдб़े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП:

рдЖрдпु(рд╡рд░्рд╖ों рдоें)      рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा  
1-2                  5
2-3                  3
3-5                  6
5-7                 12
7-10               9
10-15           10
15-17            4

рдКрдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рдЖंрдХрдб़ों рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|

рдЙрдд्рддрд░:—
рдЖрдпु(рд╡рд░्рд╖ों рдоें)    рдмाрд░ंрдмाрд░рддा   рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1-2                  5                5/1=1
2-3                  3               3/1=3
3-5                  6               6/2=3
5-7                 12             12/2=6
7-10               9               9/3=3
10-15           10              10/5=2
15-17            4                 4/2=2
9. рдПрдХ рд╕्рдеाрдиीрдп рдЯेрд▓ीрдлोрди рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╕े 100 рдХुрд▓рдиाрдо рдпाрджृрдЪ्рдЫрдпा рд▓िрдП рдЧрдП рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдиिрдо्рди рдмाрд░ंрдмाрд░рддा рдмंрдЯрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा:
рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों      рдХुрд▓рдиाрдоों рдХी
рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा                        рд╕ंрдЦ्рдпा
1-4                                 6
4-6                                 30
6-8                                44
8-12                             16
12-20                           4

(i)рджी рд╣ुрдИ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪिрдП|

(ii)рд╡рд╣ рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмрддाрдЗрдП рдЬिрд╕рдоें рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдХुрд▓рдиाрдо рд╣ै|


рдЙрдд्рддрд░:—
рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों   рдХुрд▓рдиाрдоों рдХी  рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд
рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा                рд╕ंрдЦ्рдпा          рдмाрд░ंрдмाрд░рддा
1-4                        6               4
4-6                       30            30
6-8                      44            44   
8-12                   16             8
12-20                  4              1
(i)
(ii)6-8

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ